- ka kōwhiri, ka whakamahi i te waeine e hāngai ana mō te roa, te horahanga, te rōrahi (kìtanga), te papatipu (taumaha), te paemahana, te koki me te wā;
- ka whakawhitiwhiti waeine māmā;
- ka whakamahi i ngā inenga tapa ki te whiriwhiri i te paenga me te horahanga o te tapawhā hāngai, me te rōrahi o te poro tapawhā hāngai;
- ka tuhi, ka whakamārama, ka whakamahi hoki i ngā momo wātaka me ngā mahere;
ka mārama ki te whaitakenga o tētahi inenga
- E taea ana ētahi tapatoru hāngai ōrite e rua te hono hei hanga tapawhā hāngai.
- Mēnā he ōrite te roa o te pūtake me te teitei o tētahi tapatoru hāngai ki te roa me te whānui o tētahi tapawhā hāngai, he haurua te horahanga o te tapatoru hāngai, tērā i te horahanga o te tapawhā hāngai.
- ki te whakamahi i te ture mō te tātai i te horahanga o tētahi tapatoru hāngai, arā, ‘whakareatia te pūtake ki te teitei, ka whakahaurua ai’.
whārangi tukutuku
Whārangi Tārua: Horahanga Tapatoru
- Ko te mahi tuatahi, he hoki anō ki te tirotiro i te tikanga o tēnei mea te horahanga, me te tātai i te horahanga o tētahi tapawhā hāngai.
Te mahi a te pouako He tauira kōrero mā te pouako Tuhia he tapawhā hāngai ki te papa tuhituhi.
Whakawhitiwhiti kōrero mō te ‘horahanga’ o te tapawhā hāngai, me ngā momo waeine hei ine i te horahanga.
Tohua mai te paenga o te tapawhā hāngai nei. Ko te paenga, koirā te roa o ngā tapa katoa o te tapawhā hāngai. Mai i tētahi kokonga, huri amio i ngā tapa katoa, ka hoki anō ki taua kokonga.
Whakamāramatia mai te horahanga o te tapawhā hāngai. Koirā te rahi o te papa o te tapawhā hāngai.
Ko te mitarau(cm) te waeine hei ine i te roa o te paenga. He aha te waeine hei ine i te horahanga? Ko te mitarau pūrua (cm2). He tapawhā rite tērā, kotahi mitarau te roa o ia tapa. Ko te mahi hei whiriwhiri i te horahanga, ko te tātai i te maha o ngā mitarau pūrua hei whakakapi i te tapawhā hāngai.
Whakawhitiwhiti kōrero mō te tātai i te horahanga o tētahi tapawhā hāngai.
He aha ngā mea me matua mōhio, e taea ai te horahanga o te tapawhā hāngai te tātai? Me mōhio ki te roa me te whānui o te tapawhā hāngai. .jpg)
Ko ētahi atu kupu ko te pūtake me te teitei o te tapawhā hāngai.
.JPG)
Mēnā e 7 cm mā te 5 cm te rahi o te tapawhā hāngai, me pēhea te tātai i te horahanga? Me whakarea te 7 ki te 5.
Ka tika. E 7 ngā mitarau pūrua ka taea te whakatakoto ki te pūtake o te tapawhā hāngai. E 5 ngā rārangi o ēnei mitarau pūrua kia eke ki te teitei o te tapawhā hāngai.
.JPG)
Whakaaturia me pēhea te tuhi i te ture me te tātaitanga. Mēnā e tātai ana koe i te horahanga o tētahi tapawhā hāngai, me tuhi te ture i te tuatahi. Arā:
H = p x t.He aha te tikanga o te ‘H’, te ‘p’ me te ‘t’ i roto i tēnei ture? Ko te H hei tohu i te horahanga, ko te ‘p’ hei tohu i te roa o te pūtake, ko te ‘t’ hei tohu i te teitei
.jpg)
Ki raro iho i te ture, ka whakaurua ngā tau. Mēnā ko te 7 te pūtake, ko te 5 te whānui, ka pēnei te tuhi:
Ki raro anō i tēnei, ka tuhia te otinga. Kaua hoki e wareware ki te tuhi i te waeine ki te taha matau o te otinga.
Hoatu he rapanga hei whakaoti mā ngā ākonga, hei tātai mā rātou i te horahanga tapawhā hāngai. He pai tēnei mahi hei whakapakari i te whakarea. Mā te pouako tonu e whakaaro ngā tau e tika ana hei whakarea, engari me matua tono rātou ki te whakamārama i te rautaki whakarea. Hei tauira: 
- Ko te mahi tuarua, he tūhura i te horahanga o tētahi tapawhā hāngai.
Te mahi a te pouako He tauira kōrero mā te pouako Tonoa ngā ākonga ki te tuhi i tētahi tapawhā hāngai ki te whārangi tukutuku, ka tapahi ai.
Tonoa rātou ki te tātai i te horahanga o te tapawhā hāngai.
Whakamahia ngā rārangi o te whārangi tukutuku hei tuhi i tētahi tapawhā hāngai. Tapahia te tapawhā hāngai.
He aha te horahanga o te tapawhā hāngai? (Nā te mea he rerekē te pūtake me te teitei o tēnā me tēnā o ngā tapawhā hāngai, he rerekē anō ngā horahanga)
Tonoa ngā ākonga ki te tuhi i tētahi hauroki o te tapawhā hāngai, ka tapahi ai. Tuhia tētahi o ngā hauroki o tō tapawhā hāngai. Ko te hauroki, koia te rārangi mai i te kokonga runga mau? ki te kokonga raro matau, mai rānei i te kokonga matau runga ki te kokonga mau? raro. 
Tonoa ngā ākonga ki te whiriwhiri i te horahanga o tētahi o ngā tapatoru hāngai. Me pēhea te whiriwhiri i te horahanga o te tapatoru hāngai? - Tatauria te maha o ngā mitarua pūrua kei roto i te tapatoru hāngai. He uaua nā te tapatapahi o ētahi o ngā mitarau pūrua ki ētahi wāhanga iti.
- He haurua te horahanga o te tapatoru hāngai i te horahanga o te tapawhā hāngai. Nō reira, tātaihia te horahanga o te tapawhā hāngai, ka whakahaurua ai.
Tūhuratia ētahi tuhinga o te ture mō te tātai i te horahanga o tētahi tapatoru hāngai. Me pēhea te tuhi i tētahi ture mō te tātai i te horahanga o tētahi tapatoru hāngai? - Whakareatia te pūtake ki te teitei, ka wehea ki te 2:
- Whakareatia te pūtake ki te teitei, ka whakahaurua ai:
Tonoa ngā ākonga ki te tūhura mēnā he take tō te raupapa o ngā paheko o roto i te ture. Ko te 14 cm te pūtake o te tapatoru hāngai, ko te 5 cm te teitei. 
Anei te ture hei tātai i te horahanga:
He aha te rautaki māmā hei whakaoti i te tātaitanga nei? He māmā ake te whakahaurua i te 14 i te tuatahi, ka 7, kātahi ka whakareatia ki te 5, ka 35 cm2.
Ka tika. Anei ngā tātaitanga e rua, he ōrite te otinga:
Tonoa ngā ākonga ki te whiriwhiri i te horahanga o ētahi atu tapatoru hāngai kua tuhia ki te pepa tukutuku. Tonoa hoki rātou ki te tuhi i te tātaitanga, me te whakamārama anō i te rautaki whakarea i whakamahia.
- Ko te mahi tuatoru, he kimi i te pūtake me te teitei o tētahi tapatoru hāngai mēnā e mōhiotia ana te horahanga.
Te mahi a te pouako He tauira kōrero mā te pouako Whakamōhiotia atu te horahanga o tētahi tapawhā hāngai, ka tono ai i ngā ākonga ki te tuhi i taua tapawhā hāngai ki te whārangi tukutuku. Ko te 18 cm2 te horahanga o tētahi tapawhā hangai. Tuhia taua tapawhā hāngai ki te pepa tukutuku. Koia nei ngā tapawhā hāngai e taea ana: - 18 cm mā te 1 cm
- 9 cm mā te 2 cm
- 6 cm mā te 3 cm
- 3 cm mā te 6 cm
- 2 cm mā te 9 cm
- 1 cm mā te 18 cm
Tonoa ngā ākonga ki te tapahi i tētahi hauroki o te tapawhā hāngai hei whakaputa tapatoru hāngai, ka whiriwhiri ai i te horahanga o taua tapatoru hāngai. Tuhia tētahi hauroki o te tapawhā hāngai, ka tapahi ai. He aha te horahanga o te tapatoru hāngai? Ko te 9 cm2. Whakamōhiotia atu te horahanga o tētahi tapatoru hāngai, ka tono ai i ngā ākonga ki te whiriwhiri i te pūtake me te teitei o te tapatoru. Ko te 6 cm2 te horahanga o tētahi tapatoru hāngai. Me pēhea te whiriwhiri i te pūtake me te teitei o taua tapatoru? Mēnā ko te 6 cm2 te horahanga o te tapatoru hāngai, ko te 12 cm2 te horahanga o te tapawhā hāngai i puta ai taua tapatoru.
Nō reira, koia nei ngā pūtake me ngā teitei e taea ana:
- 12 cm mā te 1 cm
- 6 cm mā te 2 cm
- 4 cm mā te 3 cm
- 3 cm mā te 4 cm
- 2 cm mā te 6 cm
- 1 cm mā te 12 cm
Hotau ētahi atu rapanga pēnei hei whakaoti mā ngā ākonga. Tonoa rātou ki te whakamārama i ā rātou mahi me ngā rautaki tātai i whakamahia. Hei tauira: - Ko te 14 cm2 te horahanga o tētahi tapatoru hāngai. He pēhea nei te roa o te pūtake me te teitei o taua tapatoru?
- Ko te 12 cm2 te horahanga o tētahi tapatoru hāngai. He pēhea nei te roa o te pūtake me te teitei o taua tapatoru?
- Ko te 8 cm2 te horahanga o tētahi tapatoru hāngai. He pēhea nei te roa o te pūtake me te teitei o taua tapatoru?
- Ko te 35 cm2 te horahanga o tētahi tapatoru hāngai. He pēhea nei te roa o te pūtake me te teitei o taua tapatoru?
-
Ko te mahi tuawhā, he tūhura i te horahanga o ētahi atu momo tapatoru.
Te mahi a te pouako He tauira kōrero mā te pouako Tonoa ngā ākonga ki te tuhi i tētahi tapawhā hāngai ki te pepa tukutuku, ka tapahi ai. Kātahi ka tuhi i tētahi tapatoru ki te tapawhā hāngai. Tuhia he tapawhā hāngai ki te pepa tukutuku, ka tapahia ai. Ko te pūtake o te tapawhā hāngai hei pūtake mō tētahi tapatoru.
.jpg)
Kōwhiria tētahi o ngā pūwāhi o te tukutuku ki te tapa runga o te tapawhā hāngai, koirā hei kokonga (akitu) mō te tuhi i tētahi tapatoru. Honoa ngā kokonga akitu e toru hei hanga tapatoru.
.jpg)
Tonoa ngā ākonga ki te tatau i te maha o ngā mitarau pūrua kei roto i ā rātou tapatoru. Tuhia ngā tatauranga a tēnā a tēnā o ngā ākonga ki tētahi tūtohi. Tatauria te maha o ngā mitarau pūrua kei roto i te tapatoru.
Anei te tūtohi hei tuhi i ngā tatauranga:
Nā wai te tapatoru? Horahanga
(mā te tatau)Horahanga
(mā te tātai)Hemi 14 Apiata 23 … Tonoa ngā ākonga ki te tapahi i ā rātou tapatoru, ka whakatakoto ai i ngā tapatoru iti ki runga i te tapatoru nui, kia kitea ai he haurua te rahi o te tapatoru nui i te tapawhā hāngai. Tapahia ā koutou tapatoru. E hia ngā tapatoru ka hua mai? E 3.
Whakatakotoria ngā tapatoru iti ki runga i te tapatoru nui. He aha te mea e kitea mai ana? He ōrite te rahi o ngā tapatoru iti e rua ki te rahi o te tapatoru nui.
Nō reira, me pēhea te tātai i te horahanga o te tapatoru? He haurua te horahanga o te tapatoru i te horahanga o te tapawhā hāngai. Nō reira, ka hauruatia te horahanga o te tapawhā hāngai. Arā te ture:
Tonoa ngā ākonga ki te tātai i te horahanga o ā rātou tapatoru, ka tuhi atu ai ki te tūtohi. Tātaihia te horahanga o ā koutou tapatoru. Tuhia ki te tūtohi:
Nā wai te tapatoru? Horahanga
(mā te tatau)Horahanga
(mā te tātai)Hemi 14 15 Apiata 23 22 … Tonoa ngā ākonga ki te tuhi tapatoru ki te pepa tukutuku, kātahi ka whakaatu ai i te tapawhā hāngai i puta ai taua tapatoru.
Tonoa rātou ki te tātai i te horahanga o ā rātou tapatoru.
Tuhia tētahi tapatoru ki te pepa tukutuku. Me rārangi huapae te pūtake o te tapatoru.
.jpg)
Tuhia te tapawhā hāngai e karapoti ana i tō tapatoru.
Tātaihia te horahanga o te tapatoru. Tuhia te ture hei tīmatanga.
Tuhia te tapatoru nei ki te papa tuhituhi, ka whakawhitiwhiti kōrero ai mō te tātai i te horahanga.
Titiro ki tētahi tapatoru. Me pēhea te tātai i te horahanga? Kāore e whakaaturia ana te teitei o te tapatoru, ko te roa o ngā tapa anake e whakaaturia ana. Me mōhio ki te teitei o te tapatoru e taea ai tōna horahanga te tātai.
.jpg)
Tuhia te tapatoru nei ki te papa tuhituhi, ka whakawhitiwhiti kōrero ai mō te tātai i te horahanga.
.JPG)
Titiro ki tēnei tapatoru. Me pēhea te tātai i te horahanga? Whakamahia te ture mō te horahanga o tētahi tapatoru. Arā, whakareatia te pūtake ki te teitei, ka whakahaurua ai. Ko te 6 te roa o te pūtake, ko te 3.4 te teitei (he koki hāngai te pūtahitanga o te pūtake me te teitei).
Hoatu te Whārangi Tārua (PDF, 106KB) hei whakaoti mā ngā ākonga.
- Hei Whakawhānui.
Tonoa nga ākonga ki te tātai i te horahanga o ētahi āhua kua hangaia ki te tapawhā hāngai me te tapatoru. Hei tauira: