Whētuia ka Tapahi ai

Hei Whakarāpopoto

I tēnei kōwae ako ka tūhurangia te hangarite me ētahi atu āhuatanga o ngā āhua ahu-rua. I takea mai tēnei kōwae ako i te kōwae ako reo Ingarihi o nzmaths Fold and Cut.

Te Hononga ki te Marautanga

Taumata 2
Te Ine me te Āhuahanga (Te Hanga)
Whāinga Paetae 6:
Ka whakarōpū taonga i runga i te āhuahanga o aua taonga, ka whakamārama hoki i ngā rōpū.

Ngā Whāinga Ako

Kia mōhio te ākonga:

ki te hanga āhua e whai hangarite ana
ki te whakamārama i tēnei mea te hangarite o tētahi āhua
ki te whakarōpū āhua i runga i te maha o ngā tapa, me ētahi atu āhuatanga
ki te whakaingoa i ngā āhua matua

Ngā Tikanga Pāngarau

Ko tā te kōwae ako nei, he whakawhanake i te mārama o te ākonga ki tēnei mea te hangarite whakaata. Koia nei ētahi o ngā āhua matua me ngā whakamārama i te taha. Ehara i te mea hei tūhura, hei ako i te katoa o ēnei āhua, engari mā te kaiako anō e whiriwhiri ngā āhua e hāngai ana ki āna ākonga.

Ingoa	Hangarite	Ngā Whakamārama Matua
taparau		He torotika ngā tapa katoa o te taparau, ahakoa te maha o ngā tapa.
tapatoru		He momo taparau. E toru ōna tapa. E toru ōna koki (kokonga).
tapatoru rite	E toru ngā rārangi hangarite:	He momo taparau. E toru ōna tapa. He ōrite te roa o ia tapa. E toru ōna koki (kokonga). He ōrite te rahi o ia koki (te āhua o ia kokonga).
tapatoru waerite	Kotahi te rārangi hangrite:	He momo taparau. E toru ōna tapa. He ōrite te roa o ētahi tapa e rua. E toru ōna koki (kokonga). He ōrite te rahi o ētahi koki e rua (te āhua o ētahi kokonga e rua).
tapatoru hikuwaru	Kāore ōna rārangi hangarite.	He momo taparau. E toru ōna tapa. He rerekē te roa o ia tapa. He rerekē te rahi o ia koki (te āhua o ia kokonga).
tapawhā		He momo taparau. E whā ōna tapa. E whā ōna koki (kokonga).
tapawhā rite	E whā ngā rārangi hangarite:	He momo taparau. E whā ōna tapa. He ōrite te roa o ia tapa. He whakarara ia takirua tapa e noho tauaro ana. E whā ōna koki (kokonga). He ōrite te rahi o ia koki (te āhua o ia kokonga).
tapawhā hāngai	E rua ngā rārangi hangarite:	He momo taparau. E whā ōna tapa. E rua ngā takirua tapa e noho tauaro ana. He ōrite te roa o ngā tapa o ia takirua. He whakarara ia takirua tapa e noho tauaro ana. E whā ōna koki (kokonga). He ōrite te rahi o ia koki (te āhua o ia kokonga).
taparara		He momo taparau. E whā ōna tapa. He whakarara ētahi tapa e rua e noho tauaro ana.
taparara waerite	Kotahi te rārangi hangarite:	He momo taparau. E whā ōna tapa. He whakarara ētahi o ngā tapa e rua e noho tauaro ana. He ōrite te roa o ngā tapa e noho tauaro ana. E rua ngā takirua koki, he ōrite te rahi o ngā koki o ia takirua.
tapawhā whakarara rite	E rua ngā rārangi hangarite:	He momo taparau. E whā ōna tapa. He ōrite te roa o ia tapa. He whakarara ia takirua tapa e noho tauaro ana. E whā ōna koki (kokonga). E rua ngā takirua koki, he ōrite te rahi o ngā koki o ia takirua e noho tauaro ana.
tapawhā whakarara	Kāore ōna rārangi hangarite.	He momo taparau. E whā ōna tapa. E rua ngā takirua tapa e noho tauaro ana. He ōrite te roa o ngā tapa o ia takirua. He whakarara ia takirua tapa e noho tauaro ana. E whā ōna koki (kokonga). E rua ngā takirua koki, he ōrite te rahi o ngā koki o ia takirua e noho tauaro ana.
taparima rite	E rima ngā rārangi hangarite:	He momo taparau. E rima ōna tapa. He ōrite te roa o ia tapa. E rima ōna koki (kokonga). He ōrite te rahi o ia koki (te āhua o ia kokonga).
tapaono rite	E ono ngā rārangi hangarite:	He momo taparau. E ono ōna tapa. He ōrite te roa o ia tapa. E ono ōna koki (kokonga). He ōrite te rahi o ia koki (te āhua o ia kokonga).
tapawaru rite	E waru ngā rārangi hangarite:	He momo taparau. E waru ōna tapa. He ōrite te roa o ia tapa. E waru ōna koki (kokonga). He ōrite te rahi o ia koki (te āhua o ia kokonga).

He koropuku ētahi āhua, he kōpapa ētahi:

Ngā Rauemi

He kutikuti

He pepa

He Rārangi Kupu

hangarite	symmetry
huapae	horizontal
koki	angle
kōpapa	concave
koropuku	convex
poutū	vertical
rārangi hangarite	line of symmetry
rārangi kōpiko	curved line
rārangi torotika	straight line
tapa	side
taparau	polygon
tauaro	opposite
tūhuratia	explore
whakamātau (ria)	test
whakarara	parallel
whētui	fold

Hei Raupapa I Ngā Mahi Ako

Ngā tohutohu	He tauira whakawhitinga kōrero
Aratakina ngā ākonga ki te hanga āhua, mā te whētui me te tapahi pepa.	Whētuia te pepa kia haurua. Tapahia ētahi rārangi torotika e rua, mai i te tapa whētui. Tīmata i te tapa whētui, ka tapahi whakaroto ai i ō rārangi e rua. Mārohatia te pepa. Whakamāramahia te āhua kua puta. E hia ngā rārangi i tapahia? E hia ngā tapa o te āhua i puta? He aha hei ingoa mō tēnei āhua? Tohua mai ngā tapa e ōrite ana te roa. He aha i ōrite ai te roa o ēnā tapa e rua? E hia ngā kokonga o te āhua? Tohua mai ngā kokonga he ōrite te rahi. He aha i ōrite ai ēnā kokonga e rua?
Tukuna ngā ākonga kia tūhura i ngā momo āhua ka taea te hanga mā ngā tapahanga torotika e toru.	I tēnei wā, kia toru ngā tapahanga torotika o te pepa whētui. He aha ngā momo āhua ka puta? Tuhia ngā momo āhua ka puta ki tō pukapuka. Mō ia āhua, tuhia ki raro iho: te maha o ngā rārangi i tapahia te maha o ngā tapa o te āhua i puta te maha o ngā kokonga tētahi atu kōrero mō te āhua i puta
Kia pērā anō te mahi mō ētahi atu momo tapahanga. Hei tauira:
Tonoa ngā ākonga kia hanga i tētahi tapawhā rite, mā te whētui me te tapahi pepa.	E mōhio ana tātou ki te āhua o te tapawhā rite, ne rā e kare mā. Tuhia tētahi ki te papatuhituhi. Tohua tētahi tapawhā rite i tō tātou akomanga. Whakamāramatia mai te āhua o te tapawhā rite. E hia ōna tapa? E hia ōna kokonga? Pēhea nei te āhua o ngā tapa me ngā kokonga? Tēnā, whētuia tētahi atu pepa. Me pēhea te tapahi, kia puta ai he tapawhā rite? Whakamāramahia ngā tapa me ngā kokonga o te tapawhā rite. E rua ngā tapahanga rerekē e taea ana hei whakaputa i te tapawhā rite. Ko tētahi e rua ngā rārangi kutikuti, ko tētahi e toru ngā rārangi kutikuti. Whakamāramatia ēnei tapahanga e rua.
Kia pērā anō te tūhura i te tapawhā hāngai.	Whakamāramatia mai te āhua o te tapawhā hāngai. Kei hea tētahi tapawhā hāngai i tō tātou akomanga? E hia ōna tapa? E hia ōna kokonga? Pēhea nei te āhua o ngā tapa me ngā kokonga? Mē pēhea te tapahi i te pepa whētui kia puta ai he tapawhā hāngai? E taea ana tētahi tapawhā hāngai te whakaputa mēnā e rua noa ihoa ngā rārangi kutikuti? Whakamāramahia mai. Mēnā e toru ngā rārangi kutikuti hei whakaputa tapawhā hāngai, me ōrite te roa o ētahi o aua rārangi e rua. He aha ai?
Tukuna ngā ākonga kia tūhura i ngā momo āhua katoa ka taea te whakaputa mā te whētui me te tapahi pepa.	Tēnā, he aha ētahi atu āhua e taea ana te whakaputa mā te whētui pepa me te tapahi rārangi torotika? He aha ētahi āhua kāore e taea te whakaputa? Ia āhua ka whakaputaina e koe: me tuhi ki tō pukapuka mēnā e mōhio ana koe ki te ingoa o te āhua, me tuhi ki raro iho mēnā he ōrite te roa o ētahi tapa, tohua ērā tapa mēnā he ōrite te rahi o ētahi kokonga, tohua ērā kokonga Hangaia kia whā ngā āhua rerekē, kia 4 ngā tapa torotika. Hangaia kia whā ngā āhua rerekē, kia 5 ngā tapa torotika.
Tonoa ngā ākonga ki te whakarōpū i ngā āhua kua hua mai i te tapahi rārangi torotika. Hei tauira noa iho mō ētahi whakarōpūtanga: He koki hāngai kei ēnei āhua. He rārangi whakarara kei ēnei āhua He kōpapa ēnei āhua, arā, he wāhi e haere whakaroto ana. He koki nui ake i te koki hāngai kei ēnei āhua.	Whakatakotoria ngā āhua kua tapahia e koe ki te papa, ki etahi rōpū. Māu anō e whakaaro he aha ngā rōpū. Whakamāramatia mai ngā āhuatanga o tēnei rōpū. He aha tētahi atu āhua e tika ana mō tēnei rōpū? He aha ai?
Whakaaturia ēnei āhua, ka tono ai i ngā ākonga kia hanga i ngā āhua mā te whētui me te tapahi pepa (Whārangi Tārua).	Titiro ki ngā āhua nei. Ko ēhea ngā mea he māmā noa iho te hanga mā te whētui me te tapahi pepa? He aha i māmā ai, i uaua ai rānei ētahi āhua? Ka taea ngā āhua katoa te hanga mā te whētui me te tapahi pepa? Mēnā kāore e taea t/ētahi te hanga, whakamāramatia mai he aha e kore ai e taea.
Tonoa ngā ākonga ki te tuhi i ētahi āhua hou e taea ana te hanga mā te whētui me te tapahi pepa, ka whakamātau ai. Ko te tino āhuatanga hei aro mā te ākonga i konei, ko te hangarite o te āhua, arā, e rua ngā taha o te āhua e ōrite ana.	Tēnā, ka tāu mahi ināianei, he tuhi ki te pepa tētahi āhua rerekē ki ētahi atu, ā, ki tōu whakaaro e taea ana te hanga mā te whētui me te tapahi pepa. Ka oti i a koe tētahi āhua te tuhi, whakamātauria te hanga o taua āhua mā te whētui me te tapahi pepa. Ki tōu whakaaro he aha i taea ai tēnā āhua te hanga mā te whētui me te tapahi pepa?
Tukuna ngā ākonga kia tūhura i te hanganga o ngā pū matua mā te whētui me te tapahi pepa. Me āta kōrero he aha e taea ai ētahi, he aha ētahi e kore ai e taea. Arā, mēnā he hangarite te pū matua, e taea ana, ā, kāore e taea ana ngā mea kāore e hangarite ana. Hei tauira ēnei. Ko ētahi he poutū te rārangi hangarite (pērā i te A me te H), ko ētahi he huapae (pērā i te E me te K):	Ko tā tātou mahi i konei, he tirotiro mēnā e taea ana ngā pū matua te hanga mā te whētui me te tapahi pepa. Tuhia ngā pū matua ki te papa tuhituhi. Ki tō titiro, ki tō whakaaro, he aha ngā mea e taea ana te hanga mā te whētui me te tapahi pepa, he aha ngā mea kāore e taea? He aha i pēnā ai ō whakaaro? Whētuia he pepa, ka tapahi ai hei hanga i ngā pū matua e taea ana.
Hei whakamutu i tēnei kōwae ako, e hoki ki te tirotiro i ngā āhua katoa kua puta i te tapahi pepa whētui, ka whakawhiti kōrero ai mō te hangarite o aua āhua.	Anei tētahi āhua hei tirotiro mā tātou: He aha te take e taea ana tēnei āhua te hanga mā te whētui me te tapahi pepa? E taea ana te tuhi tētahi rārangi hei whakahaurua i te āhua, kia ōrite te āhua o ngā taha e rua. Ka kīia tēnā rārangi, he rārangi hangarite. He ōrite te hanga o te āhua kei ia taha o te rārangi hangarite. Inā whētuia te āhua ki te rārangi hangarite, ka tau marire tētahi haurua ki runga pū i tētahi. E hoki ki ngā āhua katoa i tuhia e koe ki tō pukapuka. Tuhia te rārangi hangarite o ia āhua.

Attachments

WhetuiaKaTapahiAi.pdf442.93 KB

Add to plan