Ka āta tirohia te tika o ētahi kīanga kōrero e pā ana ki te wā ka pau i te tangata ki te mahi i tētahi mahi i te roanga atu o ngā tau e ora ana ia. Ka whakahaere tūhuratanga tauanga, ka tātai hoki i tēnei mea te toharite.
- ka whakatakoto pātai, tāpaetanga kōrero rānei;
- ka whakatau i ngā taurangi hei ine;
- ka whakatau i te tukanga kohikohi raraunga;
- ka kohikohi raraunga;
- ka wehewehe raraunga;
- ka hanga whakaari raraunga e whaitake ana;
- ka whakatairite i te āhua o ngā tuari raraunga (ngā wēanga me te hora o ngā raraunga);
- ka whakaputa kōrero mō te pātai i tūhuratia;
- ka mārama ki ngā tikanga matatika e hāngai ana.
Whāinga Paetae 2:
-
Ka mārama ki te tikanga o ngā wēanga me te whakamahinga o ngā wēanga.
- whakahaere tūhuratanga tauanga
- tikanga o tēnei mea te toharite
- tātai toharite
- whakaputa whakaaro mō te tika, te teka rānei o tētahi tāpaetanga kōrero
| tāpaetanga kōrero |
assertion |
| toharite |
mean, average |
| tūtohi |
chart |
- Ka āta tirotirohia te wā ka pau i ngā ākonga ki te whakaoti i ētahi mahi i ngā ata i mua i te haerenga ki te kura. Ka tātaihia ngā wā toharite e hāngai ana ki ngā mahi.
Ngā Tohutohu
He Tauira Kōrero Mā Te Pouako
Whakawhitiwhiti kōrero mō te mahi a ngā ākonga i ngā ata i mua i te haerenga ki te kura.
Tonoa ngā ākonga ki te whakatau tata i te wā ka pau ki ia mahi i tētahi ata.
Ka oho ana koe i te ata, he aha ngā mahi ka oti i a koe i mua i te haerenga ki te kura? Me tuhi ētahi o ngā mahi ki te papa tuhituhi:
-
ka uwhiuwhi
- ka whakamau kākāhu
- ka kai parakuihi
Me āta whakaaro he pēhea nei te wā ka pau i a koe ki te whakaoti i ētahi o ngā mahi o te ata. He pai te whakaatu i ngā wā ki tētahi tūtohi:
te mahi
ngā wā ka pau i tēnā ākonga i tēnā (meneti)
uwhiuwhi 4, 12, 2, 0, 4, 5, 8, 5 parakuihi 3, 10, 5, 12, 15, 2, 6, 8 ... ... āta whakamārama i te tikanga o te toharite, ka tātai ai i te toharite o ngā wā ka pau i ngā ākonga ki ngā mahi o te ata. Mēnā ka puta te pātai, he pēhea nei te roa o te wā ka pau i ngā ākonga ki te uwhiuwhi i ngā ata, he aha te whakautu? He rerekē te wā ka pau i tēnā, i tēnā o ngā ākonga.
Nō reira, he aha te wā e pai ana hei whakautu i taua pātai? Ko te 0 meneti te wā poto rawa atu, ko te 12 te wā roa rawa atu. Ko te nuinga kei te takiwā waenganui, arā, ko te 4, ko te 5 meneti.
E hia katoa ngā ākonga e whakaaturia ana i te tūtohi? Tokowaru. E 8 ngā wā kua tuhia ki te tūtohi.
Tāpirihia ngā wā katoa mō te uwhiuwhi. 4 + 12 + 2 + 0 + 4 + 5 + 8 + 5 = 40. E 40 meneti te tapeke o te wā.
Mēnā ka tohaina aua meneti 40 ki ngā ākonga tokowaru, kia ōrite te roa ki ia ākonga, e hia meneti tērā? Wehea te 40 meneti ki ngā ākonga tokowaru, ka 5 meneti ki ia ākonga. (40 ÷ 8 = 5)
Ka kīia tērā, ko te toharite. Ko te toharite o te wā ka pau i ngā ākonga tokowaru nei ki te uwhiwhi i ngā ata.
Tātaihia ngā toharite mō ērā atu o ngā mahi o te ata, ka tuhi ai ki te tūtohi.
te mahi
ngā wā ka pau i tēnā ākonga i tēnā (meneti)
te wā toharite (meneti)
uwhiuwhi 4, 12, 2, 0, 4, 5, 8, 5 40 ÷ 8 = 5 parakuihi 3, 10, 5, 12, 15, 2, 6, 8 61 ÷ 8 = 7.6 ... ... …
-
- I konei, ka tūhuratia ngā tāpaetanga kōrero ka puta i tētahi pānui, me te tika o aua tāpaetanga kōrero.
Ngā Tohutohu
He Tauira Kōrero Mā Te Pouako
Tuhia ngā tāpaetanga kōrero nei ki te papa tuhituhi, ka whakawhitiwhiti kōrero ai mō te tika, te teka rānei o aua kōrero.
I te wā e ora ana te tangata, ka pau i a ia:
te kotahi tau e uwhiuwhi ana
- te iwa marama e noho ana ki te wharepaku
- te ono marama e kai parakuihi ana
- te toru tau e whakaaro ana he aha ngā kākahu hei kuhu māna i te ata
Titiro ki ngā tāpaetanga kōrero nei. Koia nei ngā whakaaro o tētahi tangata i puta i tētahi pukapuka.
He aha ētahi o ngā whakaaro e noho ana ki muri i ngā tāpaetanga kōrero nei?
- Kāore i kīia he pēhea nei te roa e ora ana te tangata
- Ko te toharite o te wā mō ia mahi. Arā, ka rerekē pea te wā i ngā ata o ngā rangi kura me ngā ata o ngā rangi whakatā, ka rerekē hoki te wā ka pau i tēnā tangata i tēnā.
Me pēhea tātou e mōhio ai mēnā e tika ana, he teka rānei ngā tāpaetanga kōrero?
ākene pea kei te takiwā o te 75 tau e ora ana tētahi tangata o Aotearoa. Nō reira i te roanga atu o taua 75 tau, e 365 ngā rangi e uwhiuwhi ana.
365 ÷ 75 = 4.9 ngā rangi i ia tau e uwhiuwhi ana.
4.9 x 24 x 60 = 7008 ngā meneti i ia tau e uwhiuwhi ana
7008 ÷ 365 = 19.5 meneti i ia rā e uwhiuwhi ana.Ki ōu nā whakaaro kei te tika tēnā? He wā tino roa tēnā, te 19 meneti. Kei te tika pea mō ētahi tāngata, mēnā e rua ngā uwhiuwhi i ia rangi (te ata me te pō), engari mō te nuinga o ngā tāngata, kāore pea e eke ki te 19 meneti. Ko te toharite mō tātou, ko te 5 meneti i ia ata.
Kia pērā anō te āta tirotiro me te whakaputa whakaaro mō te tika, i te teka rānei o ērā atu o ngā tāpaetanga kōrero.
- Mō te roanga atu o te wiki, tukuna ngā ākonga ki te tūhura i te wā ka pau i te tangata ki ētahi mahi i te roanga atu o ngā tau e ora ana ia.
- Whakawhitiwhiti kōrero me ngā ākonga, ka whakatau ai i ētahi mahi hei tūhura. Hei tauira:
- te wā ka pau i te tangata ki te mātakitaki pouaka whakaata i te roanga atu o ngā tau e ora ana ia
- te wā ka pau i te tangata ki te horoi i ōna niho i te roanga atu o ngā tau e ora ana ia
- te wā ka pau i te tangata ki te moe i te roanga atu o ngā tau e ora ana ia
- Kāore e kore, he rerekē te roa mō ia tangata, engari ko te mahi i konei, he tātai i te toharite.
- Tukuna ngā ākonga ki te tūhura i te wā ka pau i ngā tāngata i ō rātou whānau ki tēnā mahi ki tēnā mahi i ia rā. Ka tuhia ngā tāngata i ō rātou whānau me ngā wā ki tētahi tūtohi, ka tātai ai i te toharite. Hei tauira:
ingoa
te wā mātakitaki pouaka whakaata
te wā horoi niho
te wā moe
Kui 2.5 hāora 1 meneti 7 hāora Māmā 1 hāora 1.5 meneti 6 hāora Mātāmua 1/2 hāora 1 meneti 8.5 hāora Mātāmuri 3.5 hāora 1/2 meneti 9 hāora Pōtiki 2.5 hāora 1/2 meneti 10 hāora TOHARITE
(2.5 + 1 + 0.5 + 3.5 + 2.5) ÷ 5 = 2 ... ...
- Tātaihia te toharite mō ngā whānau katoa i te akomanga. Hei tauira:
whānau
te wā mātakitaki pouaka whakaata
te wā horoi niho
te wā moe
Mete 2.5 hāora 1 meneti 7 hāora Rangi 1 hāora 1.5 meneti 6 hāora Johnston 1/2 hāora 1 meneti 8.5 hāora ... ... ... ... ... ... ... ... TOHARITE
... ... ...
- Tātaihia te toharite mō ngā tau e ora ana te tangata. Hei tauira:
- 1.75 hāora te toharite mō te mātakitaki pouaka whakaata i ia rangi
- 1.75 x 365 = 638.75 hāora i te tau
- 638.75 x 75 = 47,906.25 hāora i te 75 tau (te wā toharite e ora ana tētahi tangata o Aotearoa)
- 47,906.25 ÷ 24 = 1,996 rangi i te wā toharite e ora ana tētahi tangata o Aotearoa
- 1,996 ÷ 365 = 5.47 tau te toharite mō te mātakitaki pouaka i te wā toharite e ora ana tētahi tangata o Aotearoa.
- Whakawhitiwhiti kōrero mō ētahi o ngā whakaaro e noho ana ki muri i ngā tātaitanga toharite nei. Hei tauira:
- Kāore i te pērā rawa te nui o te wā i ia tau o te 75 tau e ora ana te tangata. He iti noa iho i te wā e pēpi ana, he nui ake pea i te kaumātuatanga ...
- He rerekē te wā ora o tēnā me tēnā tangata.
- Koia nei ngā toharite mō ngā tāngata o ngā whānau o tō tātou akomanga. He rerekē pea ngā toharite mō ētahi atu whānau.
- Whakawhitiwhiti kōrero me ngā ākonga, ka whakatau ai i ētahi mahi hei tūhura. Hei tauira: