Ko ngā mahi i konei, he tūhura i tēnei mea te tūponotanga. Ka whakamahia te hautau hei whakaatu tūponotanga, ka tirohia ētahi kēmu tūponotanga, ka tuhia hoki he hoahoa rākau.
- ka whakamahi hautau, ōwehenga hoki ki te matapae, ki te whakamārama i ngā tuari raraunga ka puta i tētahi whakamātau tūponotanga;
- ka whakatau i te whaitakenga o te taurangitanga e kitea mai ana i ngā raraunga o tētahi whakamātau tūponotanga.
- ki te whakahaere i tētahi whakamātautau tūponotanga.
- ki te tuhi hoahoa rākau hei whakaatu i ngā putanga e taea ana.
- ki te te whakamārama te i te tōkeke o tētahi kēmu tūponotanga.
-
Ka whakamahia te hautau hei whakaatu tūponotangatanga.
- Mēnā e rua ngā putanga e taea ana i tētahi kēmu tūponotanga, ā, he ōrite te tūponotanga o ia putanga (pērā i te upoko me te whiore i te piunga uka), ka kiia he haurua ½ te tūponotanga, he 50% rānei.
- Mēnā e whā ngā putanga e taea ana ā, he ōrite te tūponotanga o tēnā me tēnā, ka kiia he ¼ (25% rānei) te tūponotanga.
- Mēnā e rua, nui ake rānei ngā whakamātau (arā ngā pīroro mataono tau, ngā tangohanga kāri, ngā piu uka rānei), ā, ka whai tētahi whakamātau i tētahi, mā te tuhi hoahoa rākau e kitea ai ngā putanga katoa e taea ana. Me āta whakatauira te hoahoa rākau – ko te piu i ngā uka e rua tētahi, ko te piu i tētahi uka me te pīrori i tētahi mataono tau tētahi anō tauira.
He mataono tau
He pouaka
He uka
He pōria (kia whā pea ngā tae rerekē)
hoahoa rākau | tree diagram |
mataono tau | number dice |
matapōkere | random |
pīrori | roll (a dice, or a ball) |
piu | toss/throw |
pōria | bead |
tōkeke | fair |
tūponotanga | chance |
uka | coin |
whakamātau | trial |
Hei Tīmatanga
- Kōrerohia tēnei mea te tūponotanga ka eke tētahi āhuatanga. Hei tauira, whakaurua kia rua ngā pōria (kia rerekē ngā tae) ki tētahi pouaka, ka tango matapōkere ai i tētahi. Matapakihia ngā pātai nei:
He aha te tūponotanga ka tangohia tētahi pōria whero?
He ōrite te tūponotanga o tēnā pōria o tēnā? He aha ai?
Mēnā e 20 ngā tangohanga pōria e hia pea ngā pōria whero ka puta, e hia pea ngā kākāriki?
Whakaurua kia whā ngā pōria (kia rerekē ngā tae o tēnā o tēnā) ki te pouaka, ka matapaki anō ai i ngā pātai. Kia pēnā anō hoki mō ngā pōria e toru.
Hei Whakahīkoi i te Kaupapa
- Whakamāramahia te kēmu tūponotanga nei:
- Tuhia ngā tau 1-4 ki runga kāri paku (arā, te ‘1’ ki tētahi kāri, te ‘2’ ki tētahi, te toru ki tētahi, me te ‘4’ ki tētahi.
- Raua atu ngā kāri ki tētahi pouaka.
- Tangohia matapōkerehia kia rua ngā kāri.
- I mua i te tangotango kāri, mā ngā tamariki e tuhi he aha (ki ō rātou whakaaro) te tau tuatahi ka puta, he aha te tau tuarua.
- Mehemea e tika ana ngā tau e rua ka kōwhiria e rātou me te raupapa o aua tau, he 10 te whiwhinga.
- Mehemea e tika ana tētahi o ngā tau i kōwhiria me te raupapa o taua tau, he 5 te whiwhinga.
- Kāore he whiwhinga mō ētahi atu kōwhiringa.
Hei tauira.
te tau tuatahi | te tau tuarua | te whiwhinga | |
te tangohanga i puta | 3 | 2 | |
te kōwhiringa a Hine | 3 | 2 | 10 |
te kōwhiringa a Tama | 1 | 2 | 5 |
te kōwhiringa a Manahi | 2 | 3 | 0 |
Hoatu tētahi whārangi ki ia ākonga hei tuhi māna i tana kōwhiringa mō ngā tau ka puta i ngā tangohanga 10, me tana whiwhinga. Kia pēnei te whārangi:
te tau tuatahi te tau tuarua te kōwhiringa a Tama 3 2 te tangohanga te whiwhinga 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 TAPEKE Tukuna mā tētahi e tango ngā tau i te pouaka, ka karanga i ngā tau ka puta. Ka tuhi ngā tamariki i ngā tau ki ā rātou whārangi, me ngā whiwhinga ki te taha. Ka tapekehia ngā whiwhinga.
Kia rua, kia toru pea ngā tākaro i tēnei kēmu tūponotanga.
- Whakamāramahia te tikanga o te hoahoa rākau, arā he whakaatu i ngā putanga e taea ana. Hei tauira:
Mēnā e rua ngā piunga uka, e pēnei ana te āhua o te hoahoa rākau:
Matapakihia te tūponotanga o ia putanga. Koia nei ētahi pātai:
He aha te tūponotanga ka puta he upoko i te piunga tuatahi?
- He aha te tūponotanga ka puta he whiore i te piunga tuarua?
- He aha te tūponotanga ka puta ngā upoko e rua?
- He aha te tūponotanga ka puta ngā whiore e rua?
- He aha te tūponotanga ka puta tētahi whiore me tētahi upoko?
- He aha te tūponotanga ka puta he whiore i te piunga tuatahi me he upoko i te whiunga tuarua?
- He aha te tūponotanga ka puta ngā upoko e rua, ngā whiore e rua rānei?
Mā ngā tamariki e tuhi tētahi hoahoa rākau hei whakaatu i ngā putanga o te kēmu tūponotanga. E tika ana kia pēnei te āhua:
Me āta matapaki te hoahoa rākau. Koia nei ētahi pātai:
- E hia katoa ngā putanga e taea ana i te tangohanga tuatahi?
- He ōrite te tūponotanga o ia putanga?
- He aha te tūponotanga o ia putanga i te tangohanga tuatahi?
- E hia katoa ngā putanga e taea ana i te tangohanga tuarua?
- He ōrite te tūponotanga o ia putanga?
- He aha te tūponotanga o ia putanga i te tangohanga tuarua?
- E hia katoa ngā putanga e taea ana mō ngā tangohanga e rua?
- He ōrite te tūponotanga o ia putanga?
- He aha te tūponotanga o ia putanga mō ngā tangohanga e rua?
- Tūhuratia tētahi anō kēmu tūponotanga, he rite ki tērā o ngā kēmu i whakamāramahia i runga nei (nama 1), engari kia rima ngā tau hei rau atu ki te pouaka, ā, ka tangohia kia rua. Tākarohia te kēmu – kia 10 anō ngā tangohanga kāri. Tuhia hoki he hoahoa rākau hei whakaatu i ngā putanga e taea ana.
- Tūhuratia te tōkeke me te tūponotanga i roto i ngā kōrero nei. E tika ana kia tuhia he hoahoa rākau hei āta whakaaro i ngā putanga katoa e taea ana:
- Ka pīrorihia tētahi mataono tau, ka toa a Manahi mēnā he taukehe ka puta, ka toa a Maia mēnā he taurua.
- Ka pīrorihia ētahi mataono tau, ka tāpirihia ngā tau e rua ka puta. Ka toa a Hinewai mēnā he taukehe te tapeke, ka toa a Haki mēnā he taurua.
- Ka pīrorihia ētahi mataono tau, ka tāpirihia ngā tau e rua ka puta. Ka toa a Hinewai mēnā he nui ake i te 6 te tapeke, ka toa a Haki mēnā he 6, iti ake rānei.
- Ka pīrorihia ētahi mataono tau, Ka tangohia te tau iti i te tau nui. Ka toa a Roimata mēnā he 2, iti ake rānei te otinga. Ka toa a Rongopai mēnā he nui ake i te 2 te otinga.
- E 3 ngā pōria kei roto i tētahi pouaka, e 2 ngā mea whero, kotahi te mea kākāriki. Ka tangohia matapōkerehia tētahi, ka whakahokia ai ki te pouaka. Kātahi ka tangohia tētahi anō. Ka toa a Waiora mēnā he ōrite ngā tae o ngā pōria e rua ka puta, ka toa a Kahurangi mēnā he rerekē ngā tae.
- E 5 ngā pōria kei roto i tētahi pouaka, e 2 ngā mea whero, e rua ngā mea kōwhai, kotahi te kākāriki. Ka tangohia matapōkerehia tētahi, ka whakahokia ai ki te pouaka. Kātahi ka tangohia tētahi anō. Ka toa a Te Kauru mēnā he ōrite ngā tae o ngā pōria e rua ka puta, ka toa a Tamehana mēnā he rerekē ngā tae.
Hei Whakarāpopoto
- Tukuna mā ngā tamariki e whakaaro ā rātou ake kēmu tūponotanga, ka tākaro ai me ō rātou hoa. E pai ana te whakamahi kāri, pōria, mataono tau, uka, kohatu rānei. Tūhuratia te tūponotanga me te tōkeke o ngā kēmu.
- Kōrerohia ngā take e kore ai tētahi kēmu e tōkeke, pēnei i ēnei:
He nui ake tētahi o ngā pōria, tētahi o ngā kāri rānei – he nui ake te tūponotanga koirā te mea ka tangohia i te pouaka.
He maha ake tētahi o ngā pōria, tētahi o ngā tau rānei – arā e rua ngā mea whero, kotahi anake te mea kākāriki.
Kāore e ōrite te tūponotanga o ia putanga e taea ana. - Kōrerohia ngā wāhi e tino whakamahia ana tēnei mea te tūponotanga.