He Kēmu Tūponotanga

The Ministry is migrating nzmaths content to Tāhurangi.           
Relevant and up-to-date teaching resources are being moved to Tāhūrangi (tahurangi.education.govt.nz). 
When all identified resources have been successfully moved, this website will close. We expect this to be in June 2024. 
e-ako maths, e-ako Pāngarau, and e-ako PLD 360 will continue to be available. 

For more information visit https://tahurangi.education.govt.nz/updates-to-nzmaths

Hei Whakarāpopoto

Ko ngā mahi i konei, he tūhura i tēnei mea te tūponotanga.  Ka whakamahia te hautau hei whakaatu tūponotanga, ka tirohia ētahi kēmu tūponotanga, ka tuhia hoki he hoahoa rākau.

Achievement Objectives
3. Ka tūhura pūāhua tūponotanga papa-tahi, papa-maha hoki: ka whakamahi hautau, ōwehenga hoki ki te matapae, ki te whakamārama i ngā tuari raraunga ka puta i tētahi whakamātau tūponotanga; ka whakatau i te whaitakenga o te taurangitanga e kitea mai ana i
Te Hononga ki te Marautanga
Taumata 5
Te Tauanga (Te Tūponotanga)
Whāinga Paetae 3:
Ka tūhura pūāhua tūponotanga papa-tahi, papa-maha hoki:
Ngā Whāinga Ako
Kia mōhio te ākonga:
  • ki te whakahaere i tētahi whakamātautau tūponotanga.
  • ki te tuhi hoahoa rākau hei whakaatu i ngā putanga e taea ana.
  • ki te te whakamārama te i te tōkeke o tētahi kēmu tūponotanga.
Ngā Tikanga Pāngarau
  • Ka whakamahia te hautau hei whakaatu tūponotangatanga. 
  • Mēnā e rua ngā putanga e taea ana i tētahi kēmu tūponotanga, ā, he ōrite te tūponotanga o ia putanga (pērā i te upoko me te whiore i te piunga uka), ka kiia he haurua ½ te tūponotanga, he 50% rānei.
  • Mēnā e whā ngā putanga e taea ana ā, he ōrite te tūponotanga o tēnā me tēnā, ka kiia he ¼ (25% rānei) te tūponotanga.
  • Mēnā e rua, nui ake rānei ngā whakamātau (arā ngā pīroro mataono tau, ngā tangohanga kāri, ngā piu uka rānei), ā, ka whai tētahi whakamātau i tētahi, mā te tuhi hoahoa rākau e kitea ai ngā putanga katoa e taea ana.  Me āta whakatauira te hoahoa rākau – ko te piu i ngā uka e rua tētahi, ko te piu i tētahi uka me te pīrori i tētahi mataono tau tētahi anō tauira.
Ngā Rauemi
He kāri paku

He mataono tau

He pouaka

He uka

He pōria (kia whā pea ngā tae rerekē)

He Rārangi Kupu

hoahoa rākau tree diagram
mataono tau number dice
matapōkere random
pīrori roll (a dice, or a ball)
piu toss/throw
pōria bead
tōkeke fair
tūponotanga chance
uka coin
whakamātau trial
Hei Raupapa I Ngā Mahi Ako

Hei Tīmatanga

  1. Kōrerohia tēnei mea te tūponotanga ka eke tētahi āhuatanga.  Hei tauira, whakaurua kia rua ngā pōria (kia rerekē ngā tae) ki tētahi pouaka, ka tango matapōkere ai i tētahi.  Matapakihia ngā pātai nei:
    He aha te tūponotanga ka tangohia tētahi pōria whero?
    He ōrite te tūponotanga o tēnā pōria o tēnā?  He aha ai?
    Mēnā e 20 ngā tangohanga pōria e hia pea ngā pōria whero ka puta, e hia pea ngā kākāriki?

Whakaurua kia whā ngā pōria (kia rerekē ngā tae o tēnā o tēnā) ki te pouaka, ka matapaki anō ai i ngā pātai.  Kia pēnā anō hoki mō ngā pōria e toru.

Hei Whakahīkoi i te Kaupapa

  1. Whakamāramahia te kēmu tūponotanga nei:
     
  • Tuhia ngā tau 1-4 ki runga kāri paku (arā, te ‘1’ ki tētahi kāri, te ‘2’ ki tētahi, te toru ki tētahi, me te ‘4’ ki tētahi. 
  • Raua atu ngā kāri ki tētahi pouaka.
  • Tangohia matapōkerehia kia rua ngā kāri.
  • I mua i te tangotango kāri, mā ngā tamariki e tuhi he aha (ki ō rātou whakaaro) te tau tuatahi ka puta, he aha te tau tuarua.
  • Mehemea e tika ana ngā tau e rua ka kōwhiria e rātou me te raupapa o aua tau, he 10 te whiwhinga.
  • Mehemea e tika ana tētahi o ngā tau i kōwhiria me te raupapa o taua tau, he 5 te whiwhinga.
  • Kāore he whiwhinga mō ētahi atu kōwhiringa.

Hei tauira.

  te tau tuatahi te tau tuarua te whiwhinga
te tangohanga i puta 3 2  
te kōwhiringa a Hine 3 2 10
te kōwhiringa a Tama 1 2 5
te kōwhiringa a Manahi 2 3 0

Hoatu tētahi whārangi ki ia ākonga hei tuhi māna i tana kōwhiringa mō ngā tau ka puta i ngā tangohanga 10, me tana whiwhinga.  Kia pēnei te whārangi:

  te tau tuatahi te tau tuarua  
te kōwhiringa a Tama 3 2
te tangohanga     te whiwhinga
1      
2      
3      
4      
5      
6      
7      
8      
9      
10      
  TAPEKE  

Tukuna mā tētahi e tango ngā tau i te pouaka, ka karanga i ngā tau ka puta.  Ka tuhi ngā tamariki i ngā tau ki ā rātou whārangi, me ngā whiwhinga ki te taha.  Ka tapekehia ngā whiwhinga.

Kia rua, kia toru pea ngā tākaro i tēnei kēmu tūponotanga.

  1. Whakamāramahia te tikanga o te hoahoa rākau, arā he whakaatu i ngā putanga e taea ana.  Hei tauira:

Mēnā e rua ngā piunga uka, e pēnei ana te āhua o te hoahoa rākau:

diagram.

Matapakihia te tūponotanga o ia putanga.  Koia nei ētahi pātai:

    He aha te tūponotanga ka puta he upoko i te piunga tuatahi?
  • He aha te tūponotanga ka puta he whiore i te piunga tuarua?
  • He aha te tūponotanga ka puta ngā upoko e rua?
  • He aha te tūponotanga ka puta ngā whiore e rua?
  • He aha te tūponotanga ka puta tētahi whiore me tētahi upoko?
  • He aha te tūponotanga ka puta he whiore i te piunga tuatahi me he upoko i te whiunga tuarua?
  • He aha te tūponotanga ka puta ngā upoko e rua, ngā whiore e rua rānei?

Mā ngā tamariki e tuhi tētahi hoahoa rākau hei whakaatu i ngā putanga o te kēmu tūponotanga.  E tika ana kia pēnei te āhua:

diagram.  

Me āta matapaki te hoahoa rākau.  Koia nei ētahi pātai:

  • E hia katoa ngā putanga e taea ana i te tangohanga tuatahi?
  • He ōrite te tūponotanga o ia putanga? 
  • He aha te tūponotanga o ia putanga i te tangohanga tuatahi?
  • E hia katoa ngā putanga e taea ana i te tangohanga tuarua?
  • He ōrite te tūponotanga o ia putanga? 
  • He aha te tūponotanga o ia putanga i te tangohanga tuarua?
  • E hia katoa ngā putanga e taea ana mō ngā tangohanga e rua?
  • He ōrite te tūponotanga o ia putanga? 
  • He aha te tūponotanga o ia putanga mō ngā tangohanga e rua?
  1. Tūhuratia tētahi anō kēmu tūponotanga, he rite ki tērā o ngā kēmu i whakamāramahia i runga nei (nama 1), engari kia rima ngā tau hei rau atu ki te pouaka, ā, ka tangohia kia rua.  Tākarohia te kēmu – kia 10 anō ngā tangohanga kāri.  Tuhia hoki he hoahoa rākau hei whakaatu i ngā putanga e taea ana.
     
  2. Tūhuratia te tōkeke me te tūponotanga i roto i ngā kōrero nei.  E tika ana kia tuhia he hoahoa rākau hei āta whakaaro i ngā putanga katoa e taea ana:
     
  • Ka pīrorihia tētahi mataono tau, ka toa a Manahi mēnā he taukehe ka puta, ka toa a Maia mēnā he taurua.
  • Ka pīrorihia ētahi mataono tau, ka tāpirihia ngā tau e rua ka puta.  Ka toa a Hinewai mēnā he taukehe te tapeke, ka toa a Haki mēnā he taurua.
  • Ka pīrorihia ētahi mataono tau, ka tāpirihia ngā tau e rua ka puta.  Ka toa a Hinewai mēnā he nui ake i te 6 te tapeke, ka toa a Haki mēnā he 6, iti ake rānei.
  • Ka pīrorihia ētahi mataono tau, Ka tangohia te tau iti i te tau nui.  Ka toa a Roimata mēnā he 2, iti ake rānei te otinga.  Ka toa a Rongopai mēnā he nui ake i te 2 te otinga.
  • E 3 ngā pōria kei roto i tētahi pouaka, e 2 ngā mea  whero, kotahi te mea  kākāriki.  Ka tangohia matapōkerehia tētahi, ka whakahokia ai ki te pouaka.  Kātahi ka tangohia tētahi anō.  Ka toa a Waiora mēnā he ōrite ngā tae o ngā pōria e rua ka puta, ka toa a Kahurangi mēnā he rerekē ngā tae.
  • E 5 ngā pōria kei roto i tētahi pouaka, e 2 ngā mea  whero, e rua ngā mea kōwhai, kotahi te kākāriki.  Ka tangohia matapōkerehia tētahi, ka whakahokia ai ki te pouaka.  Kātahi ka tangohia tētahi anō.  Ka toa a Te Kauru mēnā he ōrite ngā tae o ngā pōria e rua ka puta, ka toa a Tamehana mēnā he rerekē ngā tae.

Hei Whakarāpopoto

  1. Tukuna mā ngā tamariki e whakaaro ā rātou ake kēmu tūponotanga, ka tākaro ai me ō rātou hoa.  E pai ana te whakamahi kāri, pōria, mataono tau, uka, kohatu rānei.  Tūhuratia te tūponotanga me te tōkeke o ngā kēmu.
  2. Kōrerohia ngā take e kore ai tētahi kēmu e tōkeke, pēnei i ēnei:
    He nui ake tētahi o ngā pōria, tētahi o ngā kāri rānei – he nui ake te tūponotanga koirā te mea ka tangohia i te pouaka.
    He maha ake tētahi o ngā pōria, tētahi o ngā tau rānei – arā e rua ngā mea whero, kotahi anake te mea kākāriki.
    Kāore e ōrite te tūponotanga o ia putanga e taea ana.
  3. Kōrerohia ngā wāhi e tino whakamahia ana tēnei mea te tūponotanga.

 

Add to plan

Log in or register to create plans from your planning space that include this resource.


Taumata 5