Ka whakaakona ngā tikanga o te pūnaha tekau mō te tau, me te uara tū, me ētahi kēmu hei whakaū i tēnei matauranga.
- ngā tikanga o ia mati i roto i ngā tau matirua, matitoru, matiwhā
- ētahi kēmu pāngarau hei whakaū i te mātauranga uara tū
- tētahi pakiwaitara mō te takenga mai o te punaha ngahuru
- he tikanga tō te wāhi e noho ana ia mati i roto i tētahi tau
tirohia te rārangi rauemi mō ia kēmu
he rauemi uara tū, pērā i te kākano/pīni me ngā ipu e tika ana mō te tekau me te rau
place value
|
|
digit
|
|
expanded numeral
|
|
compact numeral
|
|
base ten system
|
|
numeral
|
|
dice
|
|
pīrori
|
roll (e.g. a dice)
|
calculator
|
|
pēke raihi
|
bag of rice
|
Hei Tīmatanga
(Kia rua pea ngā rangi mō tēnei mahi whakaatu i ngā tikanga o te punaha ngahuru me te uara tū o ngā mati)
- Tuhia ngā tohutau ki te papa tuhituhi, arā: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9. Whakawhitiwhiti kōrero me ngā tamariki mō te pātai nei:
He aha te take tekau noa iho ngā tohutau, engari he mutunga kore ngā tau?Ētahi whakamārama pai:
- Mēnā he mutunga kore he maha rawa rānei ngā tohutau, he uaua te ako, te mau ki te hinengaro.
- Mō ngā tau nui ake i te 9, ka whakamahia ngā mati hei tohu e hia ngā rōpū o te tekau, o te rau, o te mano, o te aha rānei.
- Mēnā e rua, nui ake rānei ngā mati o tētahi tau, ka whai tikanga te wāhi e tū ana ngā mati. He wāhi e tohu ana te mati e hia ngā rōpū o te tekau. He wāhi anō e tohu ana te mati e hia ngā rōpū o te rau, e hia ngā rōpū o te mano, o te aha rānei.
- He pai te mahi tatau hei whakamārama i te pūnaha ngahuru me ngā tikanga o te uara tū.
Te Mahi a te Pouako me ngā Tamariki
He Tauira Kōrero mā te Pouako
Whakatakotoria kia 32 ngā kākano ki te tēpu. Tonoa ngā tamariki kia whakatau tata i te maha o ngā kākano.
Tonoa t/ētahi tamariki kia tatau i ngā kākano.
Tuhia ki te papa tuhituhi.
Ka whakarōpūngia ngā kākano.
Ka tirotiro i te hononga o te mahi whakarōpū ki te āhua o te tuhi i te tau.
Kia pērā anō ngā mahi me ngā kōrero mō ētahi atu tau matirua, pērā i te 45, te 23 me te 50.
Hoatu ētahi pēke kākano (10 ngā kākano kei roto) me ētahi kākano takitahi. Tonoa mā ngā tamariki e whakaatu ētahi tau ki ngā kākano.
Me mahi takirua ngā tamariki. Mā tētahi e whakaatu tētahi tau ki ngā kākano, mā tētahi e tuhi taua tau.
Whakatakotoria kia 367 ngā kākano ki te tēpu. Tonoa tētahi tamaiti, māna e tatau.
Ka tirotiro i te hononga o te mahi whakarōpū ki te āhua o te tuhi i te tau.
Kia pērā anō ngā mahi me ngā kōrero mō ētahi atu tau matitoru, pērā i te 215, te 173 me te 409.
Hoatu ētahi pouaka kākano (100 ngā kākano kei roto) pēke kākano (10 ngā kākano kei roto) me ētahi kākano takitahi. Tonoa mā ngā tamariki e whakaatu ētahi tau ki ngā kākano.
Me mahi takirua ngā tamariki. Mā tētahi e whakaatu tētahi tau ki ngā kākano, mā tētahi e tuhi taua tau.
E hia ngā kākano e Wai?
Ki tāu titiro e Haki, e hia ngā kākano?
E Mara, e whakaae ana koe ki tā Haki?
Mā wai e tatau ngā kākano, kia tino mōhio ai tātou e hia.
E Kahu, māu e tatau. E hia?
Ka pai e Kahu, e 32 ngā kākano. Me pēhea te tuhituhi i te 32?
Tēnā, whakarōpūngia ngā kākano. Kia tekau ki ia rōpū.
E hia ngā rōpū o te tekau? E toru.
E hia kei te toe? E rua.
Tirohia te tau i tuhia ki te papa tuhituhi. Tirohia tā tātou whakarōpū i ngā kākano. E tohu ana te 3 i te aha? E toru ngā rōpū o te tekau.
E tohu ana te 2 i te aha? E rua ngā kākano i toe mai (atu i ngā rōpū o te tekau).
Anei ētahi pēke kākano. Kua oti te whakarōpū ētahi. Tekau ngā kākano kei ia pēke. Manahi, māu e whakaatu mai kia 25 ngā kākano. Whakamāramahia tō mahi. E rua ngā pēke o te tekau, ko te rua tekau tērā. E rima anō ngā kākano. Ko te rua tekau mā rima.
He mahi takirua tēnei. Mā tētahi o kōrua e waihanga tētahi tau ki ngā kākano, mā tētahi e tuhituhi taua tau. Whakamāramahia ō whakaaro ki tō hoa.
E Tama, māu e tatau ngā kākano.
He mahi nui nē.
He ngāwari noa ake mēnā ka whakarōpūngia. E hia ngā rōpū o te tekau? E 36.
E hia ngā kākano e toe mai ana? E 7.
Wehea ki ngā rōpū o te rau. E hia ngā rōpū o te rau? E 3.
Wehea ngā kākano e toe ana ki ngā rōpū o te tekau. E hia ngā rōpū o te tekau? E 6.
E hia ngā kākano e toe ana? E 7.
Me pēhea te tuhituhi i te toru rau ono tekau mā whitu?
Titiro ki te tau 367 kua tuhia ki te papa tuhituhi. Titiro ki ngā rōpū.
E tohu ana te 3 i te aha? E 3 ngā rau.
He aha te tikanga o te 6? E ono rōpū o te tekau.
E tohu ana te 7 i te aha? E 7 ngā kākano e toe mai ana.
Anei anō ētahi kākano. Kua oti te whakarōpū ētahi. Kotahi rau ngā kākano kei ia pouaka. Tekau ngā kākano kei ia pēke. E Hera, māu e whakaatu mai kia 351 ngā kākano. Whakamāramahia tō mahi. E toru ngā pouaka kākano, nā te mea e toru rau tēnā. E rima ngā pēke o te tekau, ko te rima tekau tērā. Kotahi anō te kākano e toe mai ana. Ko te toru rau rima tekau mā tahi.
He mahi takirua tēnei. Mā tētahi o kōrua e waihanga tētahi tau ki ngā kākano, mā tētahi e tuhituhi taua tau. Whakamāramahia ō whakaaro ki tō hoa.
Hei Whakahīkoi i te Kaupapa
Ko ngā mahi mō te roanga atu o te wiki, he mahi ā-rōpū, he kēmu hei whakaū i te mātauranga uara tū. Whakarōpūngia ngā tamariki. Ia rā ka tukuna ngā rōpū ki tētahi mahi/kēmu rerekē.
- Whakatata ki te 500
Ngā rauemi: kia 2 ngā mataono tau, he tūtohi whiwhinga mā ia kaitākaro
E 7 ngā pīrori mataono tau mā ia kaitākaro. I muri i ia pīrori, ka āta whakaaro mēnā he kotahi, he tekau, he rau rānei te tau ka puta. Ka tuhia ki tētahi o ngā wāhi i te tūtohi whiwhinga. Ka noho pūmau ki reira, kāore e whakaaetia kia huri ki wāhi kē. Ka tāpiripiri haere ngā whiwhinga i muri mai i ia pīrori o te mataono tau.
Ko te whāinga o te kēmu, kia whakatata atu ki te 500 i muri i ngā pīrori e 7. Ko te kaitākaro ka tata rawa ki te 500, ko ia te toa.
Hei tauira:
Pīrori tuatahi – he 5. Ka whiriwhiria ko te 50
Pīrori tuarua – he 6 Ka whiriwhiria ko te 6.
Ka pēnei te tuhituhi ki te tūtohi whiwhinga
Rau
Tekau
Kotahi
5
50
6
56
- Hangaia te tau
Ngā rauemi: He kāri tohutau (0 – 9), he pouaka, he tūtohi uara tū
Ka raua atu ngā tohutau (0 ki te 9) ki rō pouaka. Ka tā te kaitākaro tuatahi, he tango matapōkere i tētahi kāri. Ka tuhia e ia taua mati (tohutau) ki te wāhi o ngā rau, o ngā tekau, o ngā kotahi rānei i tana tūtohi uara tū (kei a ia te whiriwhiri ki hea tuhia ai). Ka whakahokia te kāri ki te pouaka, ā, ka hoatu ki te kaitākaro tuarua. Ka huri haere i te rōpū, kia oti rā anō te tango ētahi kāri e toru me te tuhia anō e ia kaitākaro ki tāna tūtohi uara tū.
Koia nei hei whāinga mō tēnei kēmu:
te kēmu tuatahi: Hangaia te tau nui rawa
te kēmu tuarua: Hangaia te tau iti rawa
te kēmu tuatoru: Hangaia te tau e tino pātata ana ki te 500
te kēmu tuawhā: Hangaia te tau e tino pātata ana ki te 372
- Tātaitai Uara Tū
Ngā rauemi: He tātaitai ma ia ākonga
Ka whakaurua e ia ākonga tētahi tau matitoru (pērā i te 827) ki ā rātou tātaitai. Ko tā rātou mahi he whakamahi i te tangohanga kotahi hei huri i te 2 ki te 0. (Arā, ka tangohia te 20, ko te 807 ka hua mai.)
Ka tuhia ā rātou mahi. Arā, 827 – 20 = 807.
Anei anō ētahi:
- Whakaurua he tau matitoru. Whakamahia he tangohanga kotahi hei huri i tētahi o ngā mati ki te 0.nbsp;
- Whakaurua he tau matiwhā (matirima …). Whakamahia he tangohanga kotahi hei huri i tētahi o ngā mati ki te 0.
- Whakaurua he tau matitoru (matiwhā …). Whakamahia he tāpiritanga kotahi hei huri i tētahi o ngā mati ki te 0.
- Whakaurua te tau 7351 (hei tauira noa iho). Whakamahia he tāpiritanga (tangohanga) kotahi hei huri i te 3 ki te 8. (Ko tā rātou he tāpiri i te 500)
E tika ana kia tuhia ā rātou mahi katoa, mā konei e tino kitea ai ngā tikanga o te uara tū.
Hoatu te whārangi mahi Uara Tū 1 hei whakaoti mā ngā ākonga.
He Mahi Whakarāpopoto
Kōrerohia te paki e whai ake nei, mā ētahi tamariki tokotoru e whakatauira. Ko te kaupapa o te paki nei, he whakaatu i ngā tikanga o te punaha ngahuru. Arā ka whai tikanga te wāhi e tū ana ngā mati o tētahi tau.
Te Paki
Te Mahi Whakatauira
I ngā rā o mua noa atu, tērā tētahi Kīngi o iwi kē, o whenua kē. He rerekē ā rātou tikanga ki ā tātou. He ture tā te Kīngi nei, e mea ana i te mutunga o ia wiki mā ia whānau e noho ana i tōna rohe e mau mai he pēke raihi hei utu i tā rātou noho ki te whenua o te Kīngi. Ka pīrangi te Kīngi ki te tatau i ngā pēke raihi, kia mōhio ai ia e hia ngā pēke kei tana pataka.
Ka tonoa atu ētahi o ana pononga tokotoru ki te whakamahi i ō rātou matimati hei tatau i ngā pēke raihi. Ka whakarārangihia ngā tāngata nei ki mua i tōna aroaro.
Ka tohua te tangata i te taha matau kia whakaatu mai i tētahi o ana matimati, ina tae mai ana he pēke raihi. Ka tae mai tētahi pēke, kotahi te matimati ka tū. Ka tae mai anō tētahi, e rua ngā matimati ka tū. Tae atu ngā matimati tekau hei tohu i ngā pēke raihi tekau.
Ka pau katoa ngā matimati o te tangata tuatahi i te taha matau. Nō reira ka tohua e te Kīngi mā te tangata i tōna taha e whakamahi ōna matimati hei whakaatu e hia ngā wā ka pau ngā matimati o te tangata tuatahi ki te tatau haere i ngā pēke raihi.
Ka pēnei haere te tatau a te Kīngi i āna pēke raihi. Engari kāore i roa, ka pau katoa ngā matimati o te tangata tuarua, nō reira ka tohua e te Kīngi mā te tangata tuatoru e whakamahi ōna matimati hei whakaatu e hia ngā wā ka pau i te tangata tuarua ōna matimati katoa te whakatū.
I te mutunga o te rā ka tuhia e te Kīngi he tohutau hei whakaatu e hia ngā pēke raihi kua tae atu ki a ia i taua rā.
Ka tū ētahi ākonga tokotoru ki mua i te akomanga.
Ka whakatū haere te ākonga i te taha matau i āna matimati hei tohu i ngā pēke raihi.
Ka tīmata te ākonga tuarua ki te whakatū i ōna matimati hei tatau e hia ngā wā ka pau i te ākonga tuatahi ōna matimati te tatau i ngā pēke raihi.
He pātai hei whakawhiti kōrero i te mutunga o te paki:
- E tohu ana te tangata tuarua i te aha? Ko ia e tohu ana e hia ngā tekau. Arā, e hia ngā wā ka pau i te tangata tuatahi ōna matimati tekau te tatau.
- Mehemea e rua ngā matimati o te tangata tuarua e tū ana, e hia katoa ngā pēke raihi? E 20.
- E 47 ngā pēke raihi kua tae atu ki te Kīngi. E hia ngā matimati o tēnā o tēnā o ngā tāngata e tū ana? Kia 7 ngā matimati o te tangata tuatahi, kia whā ngā matimati o te tangata tuarua.
- E tohu ana te tangata tuatoru i te aha? E tohu ana i ngā rau. Arā, e hia ngā wā ka pau i te tangata tuarua ōna matimati tekau te tatau.
- He aha te tikanga o ngā matimati o te tangata tuatoru? Ko ia e whakaatu ana i ngā rau.
- Mehemea e toru ngā matimati o te tangata tuatahi, e whitu ō te tangata tuarua, e rua ō te tangata tuatoru, ka pēhea te tuhituhi i tēnei? 273