Te Wā Me Te Wātaka
Hei Whakarāpopoto
Ko te kaupapa nei, he tirotiro i te tikanga o te wā-rua tekau mā whā, he tātai i te wā, me te whakatakoto kōrero e pā ana ki tētahi wātaka.
Achievement Objectives
1. Ka whakaoti rapanga whaitake: ka kōwhiri, ka whakamahi i te waeine e hāngai ana mō te roa, te horahanga, te rōrahi (kìtanga), te papatipu (taumaha), te paemahana, te koki me te wā; ka whakawhitiwhiti waeine māmā; ka whakamahi i ngā inenga tapa ki te wh
Te Hononga ki te Marautanga
Taumata 4
Te Ine me te Āhuahanga (Te Ine)
Whāinga Paetae 1:
Ka whakaoti rapanga whaitake:
- ka kōwhiri, ka whakamahi i te waeine e hāngai ana mō te roa, te horahanga, te rōrahi (kìtanga), te papatipu (taumaha), te paemahana, te koki me te wā;
- ka whakawhitiwhiti waeine māmā;
- ka whakamahi i ngā inenga tapa ki te whiriwhiri i te paenga me te horahanga o te tapawhā hāngai, me te rōrahi o te poro tapawhā hāngai;
- ka tuhi, ka whakamārama, ka whakamahi hoki i ngā momo wātaka me ngā mahere;
- ka mārama ki te whaitakenga o tētahi inenga.
Ngā Whāinga Ako
Kia mōhio te ākonga ki te:
- huri i te wā-24 hei wā noa, me te huri i te wā noa hei wā-24
- tātai i te roa i waenganui i ētahi wā e rua
- whakamāori wātaka
hanga wātaka
Ngā Tikanga Pāngarau
- Ko tā te karaka-24, he tatau mawhiti-rau i ngā hāora mai i te weheruatanga o te pō (0000 hāora) tae atu ki te weheruatanga o te pō i muri mai (2400 hāora). Ko te mati tuatahi me te tuarua, hei whakaatu i ngā haora i muri mai i te weheruatanga o te pō. Ko te mati tuatoru me te tuwhā, hei whakaatu i ngā meneti i muri mai i taua hāora.
- Ko tētahi rautaki hei tātai i te roa i waenganui i ētahi tāima e rua, ko te wāwāhi i te roa ki ētahi tāima mamā, kātahi ka tātaihia ai. Mā te whakaatu i ngā tātaitanga ki tētahi rārangi tau e āta kitea ai ngā tātaitanga.
- He maha ngā kōrero e taea ana te whakaatu ki tētahi wātaka.
- He whakaaturanga nahanaha te wātaka, e kitea ai te raupapa o ngā wā e pā ana ki tētahi kaupapa.
Ngā Rauemi
Whārangi Mahi 1
Whārangi Mahi 2
He kohikohinga wātaka (mai i ngā panui, ngā nūpepa me ngā mōheni o te hapori).
Whārangi Mahi 3
He Rārangi Kupu
|
24 hour time
|
|
|
wā-noa
|
ordinary time
|
|
timetable
|
|
|
digit
|
|
|
midday
|
|
|
strategy
|
|
|
number line
|
Hei Raupapa I Ngā Mahi Ako
Ko te mahi tuatahi, he titiro ki te tikanga o te wā-24.
| Te mahi a te pouako | He tauira kōrero mā te pouako |
|
Whakaaturia tētahi tīkiti waka rererangi, ka whakawhitiwhiti kōrero ai mō te āhua o te whakaatu i te wā e haere ai te waka rererangi.
|
Titiro ki tēnei tīkiti waka rererangi. Kei hea te kōrero e whakaatu ana i te wā e haere ai te waka rererangi? Pēhea nei te tuhituhi i te wā?
|
 |
|
|
Whakaaturia ngā wā e rua nei, ka whakawhitiwhiti kōrero ai:
6.00 ata = 0600
6.00 pō = 1800
|
Titiro ki ēnei tāima. He ōrite te 6.00 karaka i te ata ki te kore ono rau hāora (0600).
He ōrite hoki te 6.00 karaka i te pō ki te tekau mā waru rau hāora (1800).
He aha e ōrite ai ēnei wā?
|
| Whakamāramahia te tikanga o te wā-24:
He rerekē te whakaatu i te wā i te karaka 24.
E whā ngā mati.
Ko te mati tuatahi me te tuarua hei whakaatu i te hāora i muri i te weheruatanga o te pō.
Ko te mati tuatoru me te tuawhā hei whakaatu i te meneti i muri i te hāora.
Ko te 0000 (kore rau hāora) te weheruatanga o te pō. Ka tatau haere ngā hāora mai i reira, tae atu ki te poupoutanga o te rā, ko te 1200 (tekau mā rua rau hāora). Koia rā ngā hāora o te ata.
Mai i te poupoutanga o te rā, ka haere tonu te tatau i ngā hāora o te ahiahi me te pō, tae atu ki te 2400 (rua tekau mā whā rau hāora), koia ko te weheruatanga anō o te pō.
Tirohia te whakaaturanga nei:
.jpg) E tino whakamahia ana te karaka 24 i roto i ngā whakahaere o Te Ope Taua o Tūmatauenga, mō ngā wātaka pahi, wātaka tereina, wātaka wakarererangi hoki. Ko te take, kia kaua e pōhēhētia ngā hāora o te ata me ngā ngā hāora o te ahiahi/pō.
|
|
| Tukuna ētahi pātai mō te huri i te wā noa hei wā-24. Whakawhitiwhiti kōrero mō ngā rautaki e huri ai te wā noa hei wā-24. | Ko te 8:45 te wā tīmata ai te kura i ia rā. Me pēhea te tuhi i tēnei wā hei wā-24? E hia hāora i muri i te weheruatanga o te pō? E waru. Nō reira ko te 0800 tēnā. E hia meneti i muri mai i te waru karaka? E 45. Koirā ngā mati tuatoru, tuawhā o te wā-24. Nō reira ko te 0845 te wā-24. He ōrite te 8:45 me te 0845. Ko te 3:15 te wā mutu ai te kura i ia rā. Me pēhea te tuhi i tēnei tāima hei wā-24? E hia hāora i muri i te weheruatanga o te pō? Tekau mā rua hāora mai i te weheruatanga o te pō ki te poupoutanga o te rā;, ā, e toru hāora atu anō. Nō reira 15 hāora.
Nō reira ko te 1500 hāora tēnā. E hia meneti i muri i te 3.00 karaka? Tekau mā rima.
Nō reira, ka honoa atu te tekau mā rima meneti ki te tekau mā rima hāora, ko te 1515 (ka pēnei te whakahua – tekau ma rima tekau ma rima hāora).
|
| Tukuna ētahi pātai mō te huri i te wā-24 hei wā noa. Whakawhitiwhiti kōrero mō ngā rautaki e huri ai te wā-24 hei wā noa. | Ka wehe te tereina i Porirua ki te haere ki Te Whanga-nui-ā-Tara i te 0715 hāora. Me pēhea te tuhi i tēnei wā hei wā noa? E whitu hāora i muri i te weheruatanga o te pō, nō reira ko te whitu karaka i te ata tēnā. 15 meneti i muri i taua hāora, nō reira ko te 7:15 i te ata, ko te hauwhā rānei i te whitu karaka. Ko te 1930 hāora te wā tau mai ai te waka rererangi o Haimona. Me pēhea te tuhi hei wā noa? Tekau mā rua hāora i muri i te weheruatanga o te pō, ko te poupoutanga o te rā. E whitu hāora atu anō kia tae atu ki te 1900 hāora. Ko te 7 karaka i te pō tēnā. E 30 meneti i muri i taua hāora, nō reira ko te haurua i te whitu karaka i te pō, arā, te 7:30 pō. |
| Kia taunga ngā ākonga ki te huri i te wā-24- hei wā noa me te wā noa hei wā-24, kātahi ka hoatu i te Whārangi Mahi 1 (PDF, 74KB). | |
- te mahi tuarua, he tātai i te roa i waenganui i ētahi wā e rua.
| Te mahi a te pouako | He tauira kōrero mā te pouako |
| Tukuna tētahi rapanga hei tātai mā ngā ākonga i te roa o te wā i waenganui i ētahi wā e rua. E pai ana kia mahi takirua ngā ākonga, ka whakawhitiwhiti kōrero ai mō ngā rautaki. | Ka tīmata te kura i te 8:45 i te ata, ka mutu i te 3:15 i te ahiahi. Nō reira, he pēhea nei te roa o te wā kura? He aha tētahi huarahi hei tātai i te roa o te rā kura? Anei ētahi rautaki e rua: Tīmata i te 8:45, ka tatau tonu i ngā hāora – 9:45, 10:45, 11:45, 12:45, 1:45, 2:45 – e ono hāora tēnā me te toru tekau meneti anō kia tae atu ki te 3:15 . Ka taea te whakaatu ki te rārangi tau:  Tāpirihia te 15 meneti ki te 8:45, kua tae atu ki te 9:00 karaka. E toru hāora anō kua 12.00. E toru hāora anō ka tae atu ki te 3:00 karaka, ā, ka tāpiri i te 15 meneti, kua 3:15. Ko te ono hāora me te 30 meneti. Ka taea te whakaatu ki te rārangi tau:  |
| Kia taunga rā anō ngā ākonga ki te tātai i te roa i waenganui i ētahi wā e rua, kātahi ka hotau i te Whārangi Mahi 2 (PDF, 115KB) |
- Ko te mahi tuatoru, he tirotiro, he whakamāori, he tuhi, he whakautu pātai mō ētahi wātaka.
| Te mahi a te pouako | He tauira kōrero mā te pouako | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Whakawhitiwhiti kōrero mō tētahi wātaka, pērā i te wātaka e whakaatu ana i ngā tāima whiti ai, tō ai te rā i raro nei. Āta tukuna he pātai, āta kōrerohia rānei ngā wāhanga o te wātaka. | Titiro ki te wātaka nei. He aha te kaupapa e whakaaturia ana? Ko ngā tāima e whiti ai te rā me ngā tāima e tō ai te rā. He aha te wā o te tau e whakaaturia ana ki te wātaka. He aha koe i mōhio ai? Ka tīmata te wātaka nei i te 7 o Whiringa-ā-nuku (7/10), ā, ka whakaaturia ia wiki tae atu ki te 27 o Hakihea (27/12). Kei te rārangi tuarua o te wātaka ēnei kōrero. He aha ngā wāhi (tāone) e whakaaturia ana ngā tāima whiti ai, tō ai te rā? E whakaaturia ana ngā tāima whiti ai, tō ai te rā ki Tāmaki-makau-rau, ki Te Waihopai, ki Ōtautahi, ki Otepoti, ki Te Tairāwhiti hoki. E rua ngā tāima e whakaaturia ana mō ia rā, mō ia tāone (hei tauira, ko te 0547 me te 1831 mō Tāmaki-makau-rau mō te 7 o Whiringa-ā-nuku). He aha ai? Ko te mea tuatahi ko te wā whiti ai te rā ki taua wāhi i taua rā, ko te tāima tuarua, koia ko te tāima tō ai te rā. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Tukuna ētahi pātai hei kimi whakautu mā ngā ākonga i te wātaka. Hei tauira:
|
He aha te tāima i whiti ai te rā i te tuawhitu o Hakihea i Te Waihōpai? Ko te 0448 hāora.
He aha te tāima i tō ai te rā i te 27 o Whiringa-ā-rangi i Te Tairāwhiti? Ko te 1908 hāora.
Ko hea te wāhi tuatahi kia whitia ai e te rā i te 7 o Whiringa-ā-nuku? Ko Te Tairāwhiti (0532 hāora)
Pēhea nei te roa o te wā e whiti ana te rā i Otepoti i te 27 o ngā rā o Whiringa-ā-Rangi? 15 hāora me te 19 meneti (mai i te 0446 hāora ki te 2005 hāora).
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tonoa mā ngā ākonga e tuhi ētahi pātai mō ngā kōrero kei roto i te wātaka hei whakautu mā ō rātou hoa. | Mā koutou e tuhi ētahi atu pātai mō te wātaka nei. Hoatu mā tō hoa e whakautu. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Whakawhitiwhiti kōrero mō te tikanga o tēnei mea te wātaka. | Titiro anō ki tē wātaka nei. Ki tōu whakaaro, he aha te take i pēnei ai te whakaatu i ngā kōrero nei mō ngā tāima whiti ai te rā, me ngā tāima tō ai te rā? He nui ngā kōrero ka taea te tuhi ki tētahi wātaka, he ngāwari hoki te kimi i ngā kōrero e hiahia ana koe. Mēnā ka tuhia hei rerenga kōrero, e hika, e toru pea ngā whārangi hei tuhi i aua kōrero, ā, he uaua te pānui. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tīkina ētahi atu wātaka e pā ana ki te hapori o te kura (hei tauira, he wātaka tai, he wātaka tereina …), ka whakawhitiwhiti kōrero ai mō aua wātaka. Kia taunga rā anō ngā ākonga ki ngā tikanga o te wātaka, kātahi ka hoatu i te Whārangi Mahi 3.(PDF, 120KB) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Hei whakawhānui i tēnei kaupapa, tirohia ngā rohe wā o te ao. Arā, e rua hāora kei muri a Poihākena i te wā i Aotearoa nei. 19 hāora kei muri a California i te wā i Aotearoa. Tukuna ētahi pātai pēnei i ēnei e whai ake nei hei rangahau, hei whakaoti mā ngā ākonga. He mea nui hoki kia whakawhitiwhiti kōrero mō ngā rautaki e whakaoti ai i te pātai.
Ka rere atu a Aroha i Aotearoa i te 4.30 karaka i te ahiahi ki te haere ki California. 19 hāora kei muri a California i te wā i Aotearoa. 17 hāora me te 45 meneti te roa o te haerenga. He aha te wā ka tae atu ia ki reira?
Ka rere atu a Himiona i Aotearoa i te 1415 hāora ki te haere ki Rānana. E 23 me te haurua hāora kei muri a Rānana i te wā i Aotearoa nei. Mēnā ka tae atu a Himiona i te 1345 hāora, he pēhea nei te roa o tana haerenga?
Attachments