Te Teiteitanga Me Te Haurua I Te Hāora

Hei Whakarāpopoto

Ko tā te kaupapa nei, he tirotiro i ngā wehenga o te ; he titiro i ngā teiteitanga me ngā haurua o ngā hāora i te karaka, me ngā mahi/kaupapa o aua .

 

Achievement Objectives
1. Ka mārama ki ēnei āhuatanga o tētahi mea e taea ana te ine: te roa; te horahanga; te rōrahi (kìtanga); te taumaha (papatipu); te hurihanga; te paemahana; te wā; te utu.
4. Ka raupapa, ka whakatairite hoki i ngā inenga.
Te Hononga ki te Marautanga
Taumata 1
Te Ine me te Āhuahanga (Te Ine)
Whāinga Paetae 1:
Ka mārama ki ēnei āhuatanga o tētahi mea e taea ana te ine:
te roa; te horahanga; te rōrahi (kìtanga); te taumaha (papatipu); te hurihanga; te paemahana; te wā; te utu.
 
Whāinga Paetae 4:
Ka raupapa, ka whakatairite hoki i ngā inenga.
 
Whāinga Paetae 5:
Ka tatau waeine māmā.

Ko tā te kaupapa nei, he tirotiro i ngā wehenga o te ; he titiro i ngā teiteitanga me ngā haurua o ngā hāora i te karaka, me ngā mahi/kaupapa o aua .

Ngā Whāinga Ako
Ka mōhio te ākonga ki:
  • ngā wehenga o te rā, arā, te ata, te ahiahi, te ahiahi pō, me te ata pō me ngā mahi o ia wehenga o te rā.
  • te pānui i ngā teiteitanga i ngā hāora o te karaka.
  • te pānui i ngā haurua i ngā hāora o te karaka
     
Ngā Rauemi

Whārangi Tārua 2

Whārangi Tārua 1

he kāpia

he penehinu/pene whai kano

Whārangi Tārua 4

Whārangi Tārua 3

Whārangi Tārua 5

he pepa (hei tuhi pikitia)

Whārangi Tārua 6

Whārangi Tārua 7

Whārangi Tārua 8

He Rārangi Kupu

 

ahiahi afternoon
ata morning
hohoko alternate
matapaki discuss
tīrau whakamau paper binders
whakatenatena encourage
Hei Raupapa I Ngā Mahi Ako
  1. Ngā Mahi o te Rā

 

Te Mahi a te Pouako He Tauira Kōrero mā te Pouako
Ka kōrero-ā-rōpū ngā tamariki i ngā tūmomo mahi o te ata.
Ma ia ākonga e tuhi whakaahua mō tētahi o ngā mahi ka mahia i te ata.
Ka matapaki-ā-rōpū ngā whakaahua a ngā tamariki.
Kia pēnei hoki te mahi mo ngā tūmomo mahi i te ahiahi me te ahiahi pō.
Kei ia tamaiti a rātou whakaahua e toru, arā, e whakaatu ana i tētahi mahi o te ata, o te ahiahi, o te ahiahi pō.
Tūhonoa ngā whakaahua e toru ki te kāpia.
Ka mahi takirua ngā ākonga, ka kōrero ia ākonga mō āna whakaahua me āna mahi i te rā.

Tuhia he whakaahua mō tētahi o ngā mahi ka mahia e koe i te ata.
Whakarārangitia ō whakaahua ki mua i a koe.
Ko tēhea te whakaahua tuatahi? Ko tēhea te whakaahua kei te taha mauī? He aha ai?
Ko tēhea te whakaahua tuarua? Ko tēhea te whakaahua kei waenganui? He aha ai?
Ko tēhea te whakaahua tuatoru? Ko tēhea te whakaahua kei te taha matau? He aha ai?
Whakapiria ngā taha o ngā whakaahua kia noho tahi. 

  1. Te Wā i te Karaka

 

Te Mahi a te Pouako He Tauira Kōrero mā te Pouako
Ka mahi-ā-rōpū ngā tamariki. Whakaaturia te whakaahua kei te Whārangi Tārua 1 (PDF, 240KB) ki ngā tamariki. (he whakaahua e whakaatu ana i tētahi mahi o te ata)
He maha ngā tohu e whakaatu ana ko te ata tēnei.
Mēnā ka whakautu tētahi tamaiti,
Ka kōrero te pouako,
I a te pouako e whakamahi ana i tētahi karaka, ka kōrero,
Tuhia ki te papatuhituhi:
8 ata
8 karaka i te ata.
Kia pēnei hoki te mahi mo te whakaahua kei te Whārangi Tārua 2 (PDF, 227KB). (he whakaahua e whakaatu ana i tētahi mahi o te ahiahi)
Titiro mai ki tēnei whakaahua. Ka mahia tēnei mahi i tēhea wāhanga o te rā?
Pēhea koe i mōhio ai?
Nā te wā o te karaka au i mōhio ai.
Āe, ko tētahi tohu e whakaatu ana ko te ata tēnei, ko te whakaaturanga o te karaka. He aha te wā i te karaka?
Āe, e waru karaka i te ata te wā. Pēhea koe i mōhio ai?
Āe, kei te tohu te ringa poto ki te waru, arā, ‘e waru’. Kei te tohu te ringa roa ki te ‘tekau mā rua’, arā, te kupu karaka. E waru karaka.
E waru karaka i te ata te wā e whakaaturia mai ana i tēnei whakaahua.
Hoatu te Whārangi Tārua 3 (PDF, 87KB) ki ia tamaiti me tētahi kāri. (he wāhanga ēnei o te karaka) Tohua ngā wāhanga o te karaka. Whakaaturia me pēhea te tuhi i ngā tau ki te mata o te karaka. Whakaaturia me pēhea te hono i ngā ringa o te karaka ki te mata o te karaka. Tirohia anōtia te Whārangi Tārua 1 (PDF, 240KB) me te Whārangi Tārua 2 (PDF, 227KB). Ka hanga karaka tātou.
Ko tēnei te mata, ko ēnei ngā ringa. Whakapiria tēnei whārangi ki te kāri, tapahia ngā wāhanga o te karaka.
Tuhia ngā tau ki te mata o te karaka. Tirohia te karaka i konei hei āwhina i a koe.
Mā te tīrau whakamau e hono ngā ringa ki te mata.
He aha anō te wā kei tēnei whārangi? Whakaaturia mai ki tō karaka.
  1. Te Ringa Roa me te Ringa Poto

 

Te Mahi a te Pouako He Tauira Kōrero mā te Pouako
Kei ngā tamariki ā rātou karaka.
Pātai atu ki ngā tamariki,
He karaka tā te pouako hei whakaatu i ngā meneti.Whakaaturia, whakamāramatia he aha te meneti. Mā te pouako e whakaatu ki tana karaka i a ia e whakamārama ana i te ‘meneti’.
Whakaaturia, 60 meneti i te huringa kotahi o te ringa roa o te karaka. Tuhia ki te papatuhituhi:
60 meneti = 1 hāora
He aha te meneti?
Ia nekehanga paku o te ringa roa, he meneti, arā, ia tohu paku i te karaka he meneti tērā.
Ka neke te ringa roa mai i te tekau mā rua ki te kotahi, e rima meneti tēnā. Otirā, ka neke te ringa roa mai i tētahi tau ki tētahi tau, e rima meneti tēnā. E rima ngā tohu iti kei waenganui i ia tau i te mata o te karaka.
Me tatau mawhiti-rima tātou i a au e tohu ana ki ia tau mai i te tekau mā rua tae noa ki te tekau mā rua anō.
E hia katoa ngā meneti?
Āe, ono tekau ngā meneti te roa o tetahi huringa o te ringa roa i te karaka.
Ko tētahi ingoa anō mō te ono tekau meneti, ko te kotahi hāora. Kotahi te huringa o te ringa roa o te karaka, ko te kotahi hāora tēnā.
Whakaaturia te nekehanga o te ringa poto kia kotahi hāora.
Whakaaturia te nekehanga o te ringa roa me te ringa poto i te wā tonu kia kotahi hāora.
Mā ngā tamariki e whakaatu ki ā rātou karaka ō rātou māramatanga ki te hāora.
Hoatu ētahi atu pātai pēnei hei whakaatu mā ngā ākonga ki ā rātou karaka.
Ia hāora, ka huri te ringa poto mai i tētahi tau ki te tau ka whai muri mai.
Ka neke tahi te ringa roa me te ringa poto. Kotahi te huringa o te ringa roa, ka huri te ringa poto mai i tētahi tau ki tētahi. Whakaaturia te rua karaka/matawā/hāora ki tō karaka. Ka hipa te hāora kotahi, ki hea te ringa roa me te ringa poto tau ai?
Ka huri te ringa poto mai i te 4 ki te 7. E hia ngā huringa o te ringa roa?
E hia ngā hāora kua hipa atu?
 
Mā te pouako e karanga tētahi mahi o te rā, mā ngā tamariki e whakaatu ki ā rātou karaka te wā (hāora anake) e tika ana mō taua mahi. Tuhia te wā o ēnei ki te papatuhituhi. Hoatu te Whārangi Tārua 4 (PDF, 63KB) ki ngā tamariki.
Mā te tamaiti e tā ngā ringa ki ia karaka ki te whakaatu i ngā wā o ētahi o āna mahi. Kātahi ka tuhia he kōrero ki raro iho o ia karaka e whakamārama ana te wā me tana mahi.
He aha te wā timata/mutu ai te kura?
He aha te wā o te pāngarau?
He aha te wā ka oho koe i te ata?
He aha te wā ka hoki koe ki te moe?
E whā ngā porowhita kei tēnei whārangi hei hanga karaka ki te whakaatu i ngā wā o ētahi o āu mahi.
Tāngia ngā ringa ki tētahi o ngā karaka hei whakaatu i te wā o tētahi o āu mahi. Āta tāngia kia tika te ringa roa me te ringa poto.
Tuhia he kōrero ki raro iho, arā, te wā me tō mahi. Anei he tauira: 8 karaka i te ata ka parakuihi ahau.
Kia mutu te karaka tuatahi, haere tonu kia oti ngā karaka e whā.
  1. Te Haurua i te Aha?

 

Te Mahi a te Pouako He Tauira Kōrero mā te Pouako
Kei ngā tamariki ā rātou karaka.
Ārahina ngā tamariki kia mārama ai rātou ki te nekehanga o ngā ringa o te karaka, me te haurua hāora.
Hei tauira:
Mēnā ka neke te ringa roa mai i te rima ki te tekau, e hia katoa ngā meneti?
Mēnā ka neke te ringa roa mai i te rua ki te tekau mā tahi, e hia katoa ngā meneti?
Mēnā ka neke te ringa roa mai i te rua ki te rua anō, e hia katoa ngā meneti?
He ingoa anō mō tēnei?
Whakaaturia te whā karaka ki tō karaka. Ka hipa ngā hāora e rua, ki hea te ringa roa me te ringa poto tau ai?
Ka huri te ringa poto mai i te 5 ki te 9.
E hia ngā huringa o te ringa roa?
E hia ngā hāora kua hipa atu?
 
Matapakihia ngā mahi/kaupapa i te kura ka timata, ka oti rānei i te haurua o tētahi hāora.
Hei tauira:
Kia haere tonu te kimi kaupapa i te kura, i te kāinga rānei ka timata, ka oti rānei i te haurua o tētahi hāora. Ka whakaaturia ngā wā ki ā rātou karaka.
He aha te wā ka tangi te pere mō te wā tākaro i te ata?
Āe, haurua i te tekau karaka. Me pēhea te whakaatu i tēnei ki tō karaka?
Āe, mō te teiteitanga o tētahi hāora, ka tohu te ringa roa ki te tekau mā rua. Mō te haurua o tētahi hāora, ka tohu te ringa roa ki hea? Ki te ono.
Hoatu te Whārangi Tārua 4 (PDF, 63KB) ki ngā tamariki. Mā ia tamaiti e tā ngā ringa ki ngā karaka hei whakaatu i ngā ngā haurua hāora, ka timata, ka oti rānei tētahi mahi/kaupapa. Kātahi ka tuhia he kōrero ki raro iho o ia karaka e whakamārama ana te wā me te mahi. E whā ngā porowhita kei tēnei whārangi hei tuhi karaka ki te whakaatu i ngā haurua hāora, ka timata, ka oti rānei tētahi mahi.
Tuhia he kōrero ki raro iho, arā, te wā me te mahi. Anei he tauira:
Haurua i te 10 karaka i te ata, ka tangi te pere mō te wā tākaro. Kia mutu te karaka tuatahi, haere tonu kia oti ngā karaka e whā.

Hei whakawhānui: Kia pēnei hoki te mahi mō te hauwhā o tētahi hāora mēnā e taunga ana ngā ākonga ki te mahi ki runga nei.

  1. He Wātaka

 

Te Mahi a te Pouako He Tauira Kōrero mā te Pouako
Hoatu te Whārangi Tārua 5 (PDFF, 221KB), te Whārangi Tārua 6  (PDF, 211KB) me te Whārangi Tārua 7 (PDF, 240KB), ki ia tamaiti.
(he pikitia e whakaatu ana i ngā momo mahi o te rā)
Ka mahi takirua ngā tamariki. Ka whakaatu, ka whakamārama rāua ki a rāua anō ngā wā me ngā mahi. Mā tētahi tamaiti e tohu ki tētahi pikitia, mā tana hoa e whakaatu ki tana karaka te wā tika mō taua mahi.
He whakaahua ēnei e whakaatu ana i ētahi mahi o te rā. Tapahia ngā whakaahua katoa. Raupapahia ngā pikitia mai i te ata ki te pō.
Ka mahi takirua koutou.
Mā tētahi o kōrua e tohu ki tētahi pikitia, me te whakaatu anō ki te karaka te wā o taua mahi.
Ko tā te ākonga tuarua, he kōrero i te wā me te whakamārama hoki i te mahi. Hei tauira:
9 karaka i te ata, ka karakia tātou i tō tātou akomanga.
Kei a koe tonu te whakamārama mō ngā pikitia.
Kātahi ka huri ngā mahi a tēnā me tēnā o te tokorua. Mā te ākonga tuarua e tohu te wā me te pikitia, mā te ākonga tuatahi e kōrero.
Hoatu te tūtohi, Whārangi Tārua 8 (PDF, 43KB)
ki ia tamaiti. Mā ia tamaiti e whakakī te tūtohi ki āna mahi katoa i tētahi rangi. Whakaaturia te tuhinga poto o te wā.

He tūtohi tēnei hei tuhi wātaka o āu mahi katoa o tētahi rangi.
E toru ngā pou o te tūtohi. Tuhia te wā ki te taha mauī. Ki waenganui, whakaaturia taua wā ki te karaka. Ki te taha matau, tuhia te mahi i mahia e koe i taua wā. Hei tauira:

Whakamāramatia te tuhinga poto o te hāora (pērā i te 7.00 ata) me te haurua hāora (pērā i te 9.30 pō) Karangatia he wā, mā ngā tamariki e tuhi te tuhinga poto ki te papa tuhituhi.
Kia pēnei tonu te karanga wā tae noa kia taunga ngā tamariki ki te tuhinga poto o te wā.
Mā te tamaiti tana tūtohi e whakakī.
Matapakihia ā-rōpū ngā wātaka.
Whakatenatena i ngā tamariki ki te pātai ki a rātou anō ētahi pātai maha.
Hei tauira:
Ka horoi au i te 5 ahiahi. He aha te wā ka horoi koe e Mere?
E Pita, he aha te wā ka oho koe?
Whakaaturia ki tō karaka.
E Ana, he aha te wā ka kai koutou i te kai o te pō?
Kia pēnei te tuhinga poto o te teiteitanga o te hāora, me kī ko te whitu karaka i te ata: 7.00 ata.
Ko te rua karaka i te ahi:
2.00 ahiahi
Kia pēnei te tuhinga poto o te haurua o te hāora. Hei tauira, ko te haurua i te waru karaka i te pō:
8.30 pō
Ko te 30 e whakaatu ana i te haurua o te hāora, arā, ko te 30 meneti te haurua o te 60 meneti, te kotahi hāora.
Ko te haurua i te tekau karaka i ata.
10.30am
Māku tētahi wā e karanga, mā tētahi o koutou e tuhi te tuhinga poto o te wā ki te papa tuhituhi.
Ko te kotahi karaka i te ahiahi.
Ka waiho koutou ināianei ki te whakakī i ā koutou tūtohi kia whakaatu mai i āu mahi katoa mai i te ata ki te po o tētahi rangi.
Attachments

Printed from https://nzmaths.co.nz/resource/te-teiteitanga-me-te-haurua-i-te-haora at 2:57am on the 30th March 2024