Torotoro Āhua

Hei Whakarāpopoto

Ko tā te kaupapa nei, he torotoro i ētahi āhua ahu-rua, me ētahi āhua ahu-toru, he whakarōpū, he whakaingoa i aua āhua, kia mārama ai te tamaiti ki ngā āhuatanga motuhake.

Achievement Objectives
7. Ka whakarōpū taonga i runga i te āhua o ngā taonga, pērā i te tae, te nui, me te maha o ngā tapa.
8. Ka mōhio ki ngā āhua ahu-2, pērā i te tapatoru, te tapawhā rite, te tapawhā hāngai, te porowhita, te taparima, te tapaono me te tapawaru.
9. Ka mōhio ki ngā āhua ahu-3, pērā i te pouaka, te rango me te poi.
Te Hononga ki te Marautanga
Taumata 1
Te Ine me te Āhuahanga (Te Hanga)
Whāinga Paetae 7:
Ka whakarōpū taonga i runga i te āhua o ngā taonga, pērā i te tae, te nui, me te maha o ngā tapa.
 
Whāinga Paetae 8
Ka mōhio ki ngā āhua ahu-2, pērā i te tapatoru, te tapawhā rite, te tapawhā hāngai, te porowhita, te taparima, te tapaono me te tapawaru.
 
Whāinga Paetae 9
Ka mōhio ki ngā āhua ahu-3, pērā i te pouaka, te rango me te poi.
Ngā Whāinga Ako
Kia mōhio te ākonga ki:
  • te whakamārama i ēnei āhua i roto anō i tōna ake reo: te tapatoru, te tapawhā rite, te tapawhā hangai, te porowhita, te taparima, te tapaono, te taimana, te pouaka, te rango, te poi.
  • te whakarōpū, te whakatairite hoki i ngā āhua ahu-2, ahu-3 i runga nei.
  • ngā kupu me te tikanga o te ‘tapa’ me te ‘kokonga’
  • ngā ingoa o ngā āhua ahu-2, ahu-3 i runga nei.
Ngā Rauemi

he pepa (A4, A3, ētahi pepa whai kano )

he āhua kua tapahia mai i te kāri whai kano (he rerekē te rahi)

he papa tīrau

he hererapa

he āhua ahu-toru (he rango, he poi, he poro-tapawhā rite)

he poro āhuatanga ake

he taura, he aho ranei

He Rārangi Kupu
2- dimensional
3- dimensional
hererapa
rubber band
karekare
wavy, wiggly
kokonga
corner
kōpikopiko
curly, curvy, winding, meandering
cube
geoboard
pepa whai kano
coloured paper
sphere
attribute block
circle
pouaka
box
cylinder
side, edge
hexagon
pentagon
triangle
rectangle
square
rhombus, diamond shape
Hei Raupapa I Ngā Mahi Ako

 

1. Te Mahi a te Pouako

He Tauira Kōrero mā te Pouako

Ka noho tahi te kaiako me ngā tamariki ki te whāriki.

Ko ngā poro āhuatanga ake me ētahi āhua kua tapahia mai i te kāri whai kanokei mua i te aroaro.  

 

 

 

Tā te kaiako

Ko te kaupapa mahi mō tēnei rā, he tirotiro i ētahi āhua. 

Titiro ki ngā āhua nei. 

He aha ētahi āhuatanga ōrite o ēnei āhua? 

He aha ētahi āhuatanga rerekē o ēnei āhua? 

Tēnā, ko te tae tētahi āhuatanga o ēnei āhua. 

Me whakarōpū ēnei āhua ki ō rātou tae.   

 

Whakaritea tētahi wāhi i te whāriki ka noho ai ia rōpū tae.

Ka noho ngā āhua whero ki whea?

 

Hoatu he āhua ki tēnā, ki tēnā o ngā tamariki, mā rātou e hoatu ki te tae e tika ana.   

 

Māku e hoatu ētahi āhua kia koutou, mā koutou e waiho ki te rōpū tae e tika ana. 

Matapakina ngā rōpū o ngā āhua.

 

 

 

Kia pērā anō ngā mahi, arā, te whakarōpū i ngā āhua i runga i te:

  • rahi
  • maha o ngā tapa
  • torotika, te kōpiko rānei o ngā tapa
  • te maha o ngā kokonga

E pai ana kia mahi ā-rōpū ngā tamariki ki te whakarōpū i ngā āhua.  Me whakamārama hoki rātou, he aha i pērā ai te whakarōpū. 

Ko tēhea te tae he nui rawa ngā āhua? 

Tatauria ngā āhua o ia tae.

He ōrite te tae o ēnei āhua. 

He āhuatanga atu anō e ōrite ana? 

 

 

 

2. Te Mahi a te Pouako

He Tauira Kōrero mā te Pouako

Ka noho tahi te kaiako me ngā tamariki ki te whāriki.

Ko ngā poro āhuatanga ake me ētahi āhua kua tapahia mai i te kāri whai kanokei mua i te aroaro. 

 

 

Ka mahi takirua te kaiako me tētahi

 

 

 

 

Ka pēnei te mahi takirua a ngā tamariki. 

Ko tā te kaiako he huri haere ki te whakarongo ki te āwhina.  

 

Katia ō karu Kahurangi.

Māku e hoatu tētahi āhua ki ō ringaringa. 

Māu e whāwhā, ka whakamārama mai ai i te āhua.  Me he ingoa tāu mō te āhua, me kōrero mai.

Ināianei, ka kati au i aku karu, mā Kahurangi e homai he āhua hei whāwhātanga, hei whakamārama māku.

 

 

Ka noho tahi anō ngā tamariki ki te  whāriki.

 

Hōhepa, katia ō karu.

Anei tētahi āhua. 

Whāwhāngia, ka whakamārama mai ai i ngā āhuatanga o tēnei āhua. 

Homai he ingoa mō te āhua mēnā e mōhio ana koe.  Kātahi ka haere ki te kimi i tētahi taonga o te akomanga he ōrite te āhua. 

 

Ka pēnei te mahi takirua a ngā tamariki.

 

Me mahi takirua koutou. 

Mā tētahi e hoatu he āhua hei whāwhā, hei whakamārama, hei whakaingoa mā tōna hoa.  Māna e kimi tētahi mea o roto i te akomanga he ōrite te āhua.

 

Matapakina ngā mea i kitea mai i te  akomanga he ōrite ki ngā āhua. 

 

E Tia.  He aha te āhua i hoatu ki a koe? 

He aha te mea o roto i te akomanga he ōrite te āhua?

He uaua te kimi mai i tētahi āhua i roto i te akomanga? 

 

 

 

3. Te Mahi a te Pouako

He Tauira Kōrero mā te Pouako

Ka noho tahi te kaiako me ngā tamariki ki te whāriki.

Kei runga i te whāriki:

  • ko ngā poro āhuatanga ake,
  • ko ngā āhua ahu-3,
  • me ētahi āhua kua tapahia
  • mai i te kāri whai kano

 

 

Hoatu tētahi āhua me tētahi whārangi pepa A4. 

Mā te kaiako e whakaatu, e whakamārama he aha ngā mahi.

 

Tuatahi, me kōrero mai mō ngā āhuatanga o tō āhua. 

Tuarua, tuhia he pikitia o tō āhua ki runga o te whārangi. 

Tuatoru, kimihia he mea o roto i te akomanga he ōrite te āhua. 

E hāngai ana ngā whakamārama o ngā āhua e rua?

Tuawhā, tuhia he pikitia o te mea ki tō whārangi. 

Ko te tikanga he kimi i ngā mea maha o roto i te akomanga he ōrite ki tō āhua, ā, ka tuhia ki tō whārangi. 

 

Kia 10 meneti pea te roa o tēnei mahi, ātahi ka whakakotahi mai anō ngā tamariki ki te whakawhitiwhiti kōrero. 

 

E Hana , whakaaturia mai tō āhua. 

E hia ngā tapa?

E hia ngā kokonga?

Tohua mai ngā mea katoa o te akomanga he ōrite ki tō āhua. 

Tatauria ngā tapa me ngā kokonga o ia taonga. 

 

Tonoa ngā tamariki ki te tirotiro anō i ā rātou whakamārama me te hāngai o te whakamārama ki ngā mea i kitea mai i te akomanga.  

 

 

 

Me āta tirotiro anō ā koutou mahi, mēnā e hāngai ana te whakamāramatanga o te āhua ki ngā mea i kitea mai i roto i te akomanga.  

Kia pai te āhua o tā koutou mahi, ka whakairia ki te pakitara, ka whakapiria rānei ki roto i ā koutou pukapuka.   

Ka mahi takirua ngā ākonga ki te       whakawhiti kōrero mō ā rātou mahi. 

Kātahi ka kōwhiri i tētahi āhua anō. 

 

He aha ētahi āhuatanga e pā ana ki ngā mea i kitea mai i roto i te akomanga?

 

Kātahi ka whakakotahi mai anō te          

 

He aha te āhua he nui rawa te kitea mai i roto i te akomanga? 

(ngā āhua e whā ngā tapa)

He aha i pēnei ai?

He aha te ingoa o ēnei tū āhua?

  

 

4. Te Mahi a te Pouako

He Tauira Kōrero mā te Pouako

Whakamāramahia te kēmu ‘E kite ana  ahau …’ 

He kēmu tēnei hei aro ki ngā āhuatanga ake o ngā āhua, pērā i te maha o ngā tapa. 

Ko te ingoa o tēnei kēmu ko ‘E kite ana ahau …’ 

E kite ana ahau i tētahi āhua, e whā ōna tapa, he mea hei tuhituhi ki runga. 

(ko te papa tuhituhi)   

E kite ana ahau i tētahi atu āhua, e whā anō ōna tapa. 

E ruā ngā tapa roa, e rua ngā tapa poto. 

Mā konei koe e uru mai ai ki te akomanga. 

(ko te kūaha) 

 

Hoatu mā tētahi tamaiti e whakamārama tētahi āhua e kite ana ia.  

 

Kei a koe ināianei Erana. 

He aha te āhua e kite ana koe? 

Whakamāramahia mai e hia ōna tapa, pēhea te roa o ngā tapa, he aha tana mahi? 

 

Whakaritea he pepa A5 hei tuhituhi mā

Tangohia kia whā ngā pepa iti nei. 

Tuhia he āhua e kitea ana i roto i te akomanga ki ētahi o ngā pepa e rua. 

Ka hīkoi tātou ki waho. 

Kimihia ētahi anō āhua e rua hei tuhi māu ki ngā pea e rua e toe ana.

 

Ka noho tahi ki te whāriki

Haere mai tātou ki te noho. 

Whakatakotoria ngā pikitia ki te papa.

 

Ka tapahia e ngā tamariki ngā āhua, ā,     

ka whakapiria atu ki ngā pepa nui.

Ka āta whakaaro, ka matapaki i te tuatahi me pēhea te whakarōpū i ngā āhua. 

 

 

 

Anei ētahi pepa nui hei whakapiri i ngā pikitia. 

Engari, me whakarōpū ngā āhua i te tuatahi. 

He aha ētahi rōpū? 

(ngā āhua e 4 ngā tapa,

ngā āhua e 4 ngā tapa rite,

ngā āhua e 2 ngā takirua tapa rite,

ngā āhua e 3 ngā tapa,

ngā āhua e 3 ngā tapa rite …)

 

Matapakina ngā āhua i kitea mai me te whakarōpū i aua āhua. 

 

He aha ētahi ahuatanga e pā ana ki ngā āhua i kitea mai e koutou? 

He aha te āhua he nui rawa te kitea mai? 

(ngā āhua e 4 ngā tapa)

He aha i pēnā ai?

He aha te ingoa o ēnei āhua?

 

 

 

5. Te Mahi a te Pouako

He Tauira Kōrero mā te Pouako

Ka noho tahi te pouako me ngā tamariki ki te whāriki.

 

Whakaaturia tētahi aho, tētahi taura rānei, kia 10 mita pea te roa. 

Tonoa mā ngā tamariki e kimi ētahi kupu hei whakaahua i te taura.

 

He aha ētahi kupu hei whakamārama i te āhua o te taura nei? 

(he roa, he kōpikopiko …)

 

Pupurihia te taura kia torotika.

 

 

Temuera, māu e pupuri tētahi pito o te taura, e Ana māu tētahi. 

Kumea kia kikī te taura. 

He pēhea nei te āhua o te taura ināianei? 

(he torotika te āhua)

Tukuna te taura ki te papa. 

He pēhea te āhua ināianei? 

(he karekare, he kōpikopiko …)

 

Mā ia tamaiti e pupuri tētahi wāhi o te

 

He aha ngā kōrero mō tēnei āhua? 

(he porowhita, he kōpiko)

 

Hoatu he aho ki ia tokotoru.                     

Ka torotoro i te hanganga o te tapatoru. 

 

 

 

 

Kia pērā anō ngā mahi, engari, kia 4, kia 5, kia 6 ngā tāngata o te rōpū, hei pupuri i te taura. 

 

He mahi takitoru. 

Ko tētahi hei pupuri i ngā pito e rua o te taura, tokorua hei pupuri i ētahi wāhi i waenganui. 

He aha te āhua e taea ana te hanga? 

(ngā āhua e toru ngā tapa). 

E hia ngā tapa o tā koutou āhua? 

He ōrite te roa o ngā tapa katoa?

E hia ngā kokonga?

Mā ia rōpū e whakamārama tā rātou āhua. 

(Hei tauira:

 E toru ngā tapa. 

He torotika ngā tapa. 

E rua ngā tapa he ōrite te roa. 

E toru ngā kokonga.)

 

Tonoa mā ngā tamariki e tuhi tētahi o ngā āhua ki tētahi pepa A5.

 

Tīkina atu tētahi o ngā pepa, ka tuhi ai i tētahi o ngā āhua. 

Māu e whakaaro he aha te āhua hei tuhi māu. 

Ka whakarōpūngia ngā āhua, ā, ka whakawhitiwhiti kōrero ai ngā tamariki mō ngā āhuatanga ōrite, me ngā āhuatanga rerekē o ngā rōpū. 

Whakahautia ngā tamariki ki te whakaputa kōrero mō te maha o ngā tapa, te torotika, te kōpiko rānei o ngā tapa, te maha o ngā kokonga, me te roa o ngā tapa.

 

Tēnā, me whakarōpū ngā āhua. 

He aha ngā āhuatanga ōrite o tēnei rōpū? 

He aha ngā āhuatanga rerekē o tēnei rōpū me tēnā rōpū? 

 

 

6. Te Mahi a te Pouako

He Tauira Kōrero mā te Pouako

Whakamahia te papa tīrau me te hererapa hei torotoro āhua. 

He papa tīrau tēnei, me tētahi hererapa.

Honoa te hererapa ki ngā tīrau o te papa, ka hanga ai i ētahi āhua. 

E hia ngā āhua rerekē e taea ana te hanga? 

E taea ana tētahi porowhita te hanga? 

Whakamāramahia mai. 

He aha i kore ai e taea tētahi porowhita te hanga?

 

Ka mahi takirua ngā tamariki, ka hanga āhua ai ki te papa tīrau.  

 

Ka mahi takirua koutou ināianei. 

Mā tētahi e tohutohu, mā tētahi e whai i ngā tohutohu, ka hanga ai i te āhua e whakamāramatia ana. 

Ka oti tētahi āhua te hanga, ka whakawhiti i ngā tūranga mahi. 

Āta tirohia mēnā i tika te āhua i hangaia e tō hoa. 

 

Me whakawhitiwhiti kōrero mō ā rātou mahi.

 

Me pēhea e whakapai ake ai ō tohutohu? 

I korero anō koe mō te roa o ngā tapa? 

 

Ko tā te marautanga, ko te Taumata 2 te taumata e tika ana mō te whakaako i ngā ingoa āhuahanga.  Ahakoa tēnei, e rite ana pea ētahi o ngā tamariki ki te ako i ngā ingoa ināianei, ā, ko ētahi e mōhio kē ana ki etahi ingoa – nō reira, ko te mahi nei hei whakaū. 

 

7. Te Mahi a te Pouako

He Tauira Kōrero mā te Pouako

Ka noho tahi te pouako me ngā tamariki ki te whāriki.

Ka whakarōpūngia ngā āhua katoa.

 

 

Ka whakamāramahia ngā ingoa o ngā āhua o ia rōpū.  

 

He tapawhā rite tēnei.

Whāwhāngia te tapawhā rite, ka kōrero ai i tōna ingoa. 

He tapawhā nā te mea e whā ngā tapa. 

He tapawhā rite nā te mea he ōrite te roa o ia tapa. 

Whāwhāngia anōtia te āhua, ka kōrero anō ai i tōna ingoa. 

 

Kia pērā anō ngā kōrero mō ētahi atu āhua. 

Koia nei ngā āhua hei whakaingoa: te tapatoru, te tapawhā rite, te tapawhā hāngai, te porowhita, te taparima, te tapaono, te taimana, te pouaka, te rango, me te poi.  Akene pea he pai ake kia rua, kia toru rānei ngā ingoa hou i ia rangi, kia oti katoa ngā āhua i tētahi wiki. 

 

 

Karangatia te ingoa o tētahi āhua, mā ngā tamariki e whakaatu taua āhua. 

 

Whakaaturia mai tētahi tapaono.

 

Tonoa mā tētahi o ngā tamariki e karanga

te ingoa o tētahi āhua, mā ōna hoa taua āhua e whakaatu. 

Me haere tonu tēnei kemu kia pau katoa ngā āhua te karanga. 

E Tere , māu e karanga te ingoa o tētahi āhua, mā ngā tamariki e whakaatu. 

 

Whakaaturia tētahi āhua, mā ngā tamariki e karanga te ingoa.  Tonoa tētahi tamaiti, mana e kimi taua āhua i te taiao o te akomanga. 

 

Me haere tonu tēnei kemu kia pau katoa ngā āhua. 

 

Māku e whakaatu tētahi āhua, mā koutou e karanga te ingoa. 

Kātahi ka tonoa tētahi o koutou ki te kimi i tētahi mea i te akomanga he ōrite te āhua.

 

8. Te Mahi a te Pouako

He Tauira Kōrero mā te Pouako

Whakamahia te tioka, ka tuhi i ētahi āhua nui i te papa i waho. 

Kia piri tata ngā āhua e taea ai e ngā tamariki te peke mai i tētahi ki tētahi. 

 

Whakamāramahia tēnei kēmu.

 

Kua tuhia ētahi āhua maha ki te papa.

E peke mai i tētahi āhua ki tētahi. 

Mehemea ka kōrero au i te ingoa o tētahi āhua, ka whakamārama rānei i tētahi āhua, me haere koutou ki taua āhua, ki reira tū ai. 

 

Koinei ētahi tauira kōrero.

 

Kimihia tētahi tapawhā hāngai.

Kimihia tētahi āhua he ōrite ngā tapa katoa. 

Kimihia tētahi āhua e toru ōna kokonga.

Kimihia tētahi āhua, karekau ōna kokonga.

Kia oti katoa ngā tamariki te kimi āhua, kōwhiria tētahi tamaiti, māna e whakaingoa te āhua e tū ana ia, ā, ka whakamārama hoki i tētahi o ōna āhuatanga. 

 

E Hēmi , whakaingoatia te āhua e tū nā koe. 

Whakamāramahia mai tētahi o ōna āhuatanga.

 

Ka torotoro ngā tamariki i ngā tapa.         

Ka hīkoi rātou i te paenga o ngā āhua, huri noa. 

 

Māku e karanga te āhuatanga o tētahi āhua. 

Mā koutou e kimi tētahi āhua, ā, ka tū ki tētahi o ōna tapa. 

Hīkoia tētahi tapa o te āhua. 

E huri i tētahi kokonga o te āhua. 

Hīkoia te tapa tuarua, ka huri i te kokonga tuarua. 

E hia ngā tapa, e hia ngā kokonga o tō āhua? 

He aha te āhua e hīkoi nā koe? 

E tū ki te taha mauī o te papa tākaro. 

Tonoa ngā tamariki ki te hīkoi i te paenga o te papa tākaro. 

Kia pērā anō ngā tohutohu. 

 

 

Hīkoia tēnā tapa o te papa tākaro. 

Me whakatekaraka te hīkoi. 

E huri i tētahi kokonga o te papa tākaro. 

Hīkioia te tapa tuarua o te papa tākaro, ā, ka huri i te kokonga tuarua. 

E hia ngā tapa, e hia ngā kokonga o te papa tākaro? 

Ka mahi takirua ngā ākonga.  Mā tētahi e tohutohu tōna hoa ki te hīkoi i ngā tapa o tētahi o ngā āhua, ki te huri hoki i ngā kokonga.

 

He aha te āhua o te papa tākaro? 

 

 

Kia rua pea ngā wā ako hei whakaoti i te mahi e whai ake nei:

 

9. Te Mahi a te Pouako

He Tauira Kōrero mā te Pouako

Ka noho ngā tamariki ki te whāriki, ā, ka horahia ētahi āhua maha ki mua i a rātou.

 

 

Whakawhitiwhiti kōrero mō ngā āhua,     

arā, ka hokihoki ki ngā kaupapa i akohia i ngā rangi kua pahure. 

Tangohia tētahi āhua, ka tono mā tētahi tamaiti e whakamārama, e whakaingoa. 

 

Me hoki anō ki te whakawhitiwhiti kōrero mō ēnei āhua.

 

He aha ngā āhuatanga o tēnei ahua?

 

He aha te ingoa o tēnei āhua? 

 

Tuhia ngā inoga me ngā whakamārama   

ki te papa tuhituhi. 

Ka whakamahia ēnei whakamārama hei tuhi pukapuka - ‘He aha te āhua?’

Hei tauira:  

E whā aku tapa ōrite.

E rua aku tapa roa, e rua aku tapa poto.

E whā aku kokonga.

He porowhita taku āhua. 

He tapawhā rite ahau.

He tapatoru ahau.

He tapaono ahau.

He poi ahau. 

 

Māku e tuhi ngā ingoa me ngā whakamārama ki te papa tuhituhi.

 

Mā tētahi atu tamaiti e kōwhiri tētahi       

āhua, ka whakaingoa, ka whakamārama ai. 

Kia pēnei te haere o ngā mahi kia oti katoa ngā āhua. 

 

E Pere.  Tangohia tētahi āhua. 

Whakamāramahia mai te āhua, kātahi ka whakaingoa ai. 

Ka hanga ngā tamariki i tētahi pukapuka āhua. 

Whētuia kia haurua he pepa A4. 

Ka whakapiria tētahi āhua ki tētahi taha o te whārangi (ka tuhia rānei te āhua). 

Ka tuhia te ingoa ki raro iho:

He tapatoru ahau.

 

Anei tētahi pepa. 

Whētuia kia haurua. 

Tuhia tēnei āhua ki tētahi taha o te whārangi.  Tapahia rānei te āhua mai i ēnei pepa karakara, ka whakapiri atu ki te whārangi.  Tuhia te ingoa o te āhua ki raro iho.  Tirohia te papa tuhituhi, kōwhiria te kōrero e tika ana mō tō āhua. 

 

Ka tuhia ngā whakamārama mō te āhua

Arā:

E toru aku tapa ōrite.

E toru aku kokonga. 

 

 Tuhia ngā whakamārama katoa mō te āhua ki te whārangi tuatahi o te pukapuka. 

Kei te papatuhituhi anō ētahi kōrero mō ia āhua. 

 

Kia oti ngā pukapuka a ia tamaiti, ka

Mā tētahi tamaiti e pānui tana whakamārama, mā ōna hoa e whakaaro he aha te āhua.  

Ka huakina te pukapuka kia kitea ai mēnā e tika ana. 

 

Apiata, kaua e whāki i tō āhua ki tētahi atu.  Kōwhiria tētahi tamaiti māna e āta whakaaro he aha tō āhua. 

Pānuihia mai ngā whakamārama mō tō āhua.

Anahera, ki tō whakaaro, he aha te āhua o Apiata?

Huakina tō pukapuka kia kitea ai mēnā i tika te whakaaro o Anahera.

 

E pai ana kia whakapiria ngā whārangi katoa kia kotahi te pukapuka a te akomanga.

 

 

Printed from https://nzmaths.co.nz/resource/torotoro-ahua at 7:03am on the 29th March 2024