- te whakaingoa i ngā tohutau;
- ngā raupapa tatauranga whakamua, whakamuri hoki;
- ngā tikanga uara tū:
- te rima me ngā tauhono;
- ngā tauhono o te tekau;
- te tekau me ngā tauhono;
- ngā tau ngahuru;
- te maha o ngā tekau me ngā tahi kei roto i tētahi tau;
- te rahi me te hanga o tētahi tau.
- rautaki tatau;
- rautaki whakarōpū;
- rautaki tohatoha ōrite;
- rautaki wāwāhi tau tāpiripiri māmā.
- Kia ū marika ngā meka matua mō te tāpiritanga (kaua e nui atu i te 10 te otinga) me ngā tāngohanga e whai pānga ana. Hei tauira, 3 + 7 = 10, 10 – 7 = 3. Arā, kia makere noa iho ngā otinga
- Ki te whakamahi i te rautaki ‘Hangaia he tekau’ hei whakaoti tāpiritanga, tangohanga hoki.
Ko te rautaki ‘Hangaia he tekau’ tētahi huarahi matua hei whakaoti tāpiritanga, tangohanga rānei. Koia nei he tauira:
- Hei whakaoti i te 8 + 5: Tangohia kia 2 i te 5 (ko te 3 ka toe mai). Tāpirihia te 2 ki te 8, ka 10. Tāpirihia te 3 ki te 10, ka 13.
- Hei whakaoti i te 78 + 7: Tangohia kia 2 i te 7 (ko te 5 ka toe mai). Tāpirihia te 2 ki te 78, ka 80. Tāpirihia te 5 ki te 80, ka 85.
78 + 7 = 80 + 5 = 85
- Hei whakaoti i te 16 – 7: Tangohia te 6 i te 16 i te tuatahi, ka 10. Tangohia te 1 i te 10, ka 9.
E tika ana kia ako te tamaiti i ngā rautaki pēnei i te ‘Hangaia he tekau’ hei huarahi whakaoti tāpiritanga, tangohanga hoki. He uaua rawa te whakamahi i ngā rautaki ‘tatau’ hei whakaoti i ngā tāpiritanga mēnā he tau nui e whai wāhi mai ana (kāore e rawaka ngā matimati!)
He Rapanga Pakitau 1
He Rapanga Pakitau 2
He huinga anga tekau whai-ira (arā kua tuhia he ira ki te anga tekau)
He porotiti
He anga tekau wātea
He Rapanga Pakitau 3
He Rapanga Pakitau 4
tens frame
|
|
anga tekau wātea
|
blank tens frame
|
counter
|
|
strategy
|
Hei Timatanga
- Me mōhio ngā tamariki ki ngā tāpiritanga katoa ko te 10 te otinga. Arā, ko ēnei:
1 + 9 = 10, 2 + 8 = 10, 3 + 7 = 10, 4 + 6 = 10, 5 + 5 = 10, 6 + 4 = 10, 3 + 7 = 10, 2 + 8 = 10, 1 + 9 = 10.
Me āta tirotiro pea ngā tāpiritanga e whakaaturia ana i ngā rauemi pēnei i ēnei:
- Kia mōhio hoki ngā tamariki ki te whakaatu i ngā tau mai i te 10 ki te 20 ki runga i ngā anga tekau. Ina kitea ngā anga tekau pēnei i ēnei, he tere te whakahua i te tau e whakaaturia ana (ehara tēnei i te mahi tatau). He tere kite i te 10 me te 3, me te mōhio anō ko te 10 + 3 = 13
- Ko tētahi mahi pai hei whakaū i tēnei mātauranga, ko te whakamahi i ō matimati hei whakaatu i tētahi tau. Me pēnei te mahi me ngā kōrero:
Ngā mahi: He tauira kōrero: Whakaaturia kia tekau ngā matimati,
kātahi ka whakaatu i ngā matimati e
3 (kaua e whakaatu mō tētahi wā roa,
kia kore e taea te tatau).Āta titiro ki aku matimati.
He aha te tau e whakaaturia ana?E hia aku matimati?
He aha te tau?
Kia pērā anō ngā mahi mō ētahi tau nui ake i te 20 – ko te mahi a ngā tamariki he tatau e hia ngā tekau i whakaaturia ai, e hia ngā kotahi.
- Atā tirohia te whakamahinga o te anga tekau hei whakaoti tāpiritanga. Tukuna tētahi rapanga tāpiri pēnei i tēnei:
E 8 ngā āporo a Hinewai, e 7 ngā ārani a Matiu. E hia katoa ngā hua rākau
Mā ngā tamariki e whakatauira te tāpiritanga ki ngā anga tekau. Arā, ka whakaaturia te 8 ki tētahi anga tekau, te 7 ki tētahi:
Mā ngā tamariki anō e whakaaro tētahi huarahi hei whakaoti i te tāpiritanga, ka whakamārama ai (kaua mā te mahi tatau).
Arā,, ka nukuhia ētahi ārani e rua ki te anga e whakaatu ana i ngā āporo:
Mā konei e kite ai ngā tamariki, he ōrite te 8 + 7 ki te 10 + 5. He mātauranga nui tēnei e taunga ai rātou ki ngā rautaki ā-hinengaro mō te tāpiritanga me te tangohanga.
Hei Whakahīkoi i te Kaupapa
Koia nei ngā mahi hei whakapakari i ngā tamariki ki te whakamahi i te rautaki ‘Hangaia he tekau’ hei whakaoti ā-hinengaro i ngā rapanga tāpiritanga me ngā rapanga tangohanga.
- Hoatu ētahi rapanga pakitau tāpiri hei whakaatu mā ngā tamariki ki ngā anga tekau. Koia nei ngā momo tāpiritanga e tika ana:
9 + 7, 9 + 8, 9 + 6, 8 + 9, 8 + 7, 8 + 6, 8 + 5, 7 + 9 … Kei te whārangi mahi ‘He Rapanga Pakitau 1’ (PDF, 67KB) ētahi.
He mea nui, kia whai wāhi ngā tamariki ki te whakamārama i te rautaki e whakamahi ana rātou. Me mahi takirua pea ngā tamariki – mā tētahi e hoatu te rapanga pakitau, mā tētahi e whakatauira, ka whakamārama ai i te huarahi whakaoti.
Kia taunga rā anō ki tēnei, kātahi ka hoatu i ētahi tāpiritanga pēnei i ēnei:
25 + 8, 27 + 6, 38 + 7 …
- Ināianei, ka whakatauira ngā tāpiritanga ki ngā anga tekau kua oti kē te tuhi he ira ki runga. Hei tauira:
E 9 ngā pāua i rukuhia e Manahi. E 7 ngā pāua a tōna teina. E hia katoa ā rāua pāua?
Ko tā ngā tamariki, he āta whakaaro i te nuku o ngā porotiti/ira i runga i ngā anga hei whakamahi i te rautaki ‘Hangaia he tekau’. Arā, he mahi ā-hinengaro. Me pēnei pea te kōrero a te kaiako:
E 9 ngā ira kei tēnei kāri. E hia ngā ira hei hanga i te 10?
I roto i ō koutou hinengaro, nukuhia tētahi o ngā ira mai i te 7.
Kua 10 ngā ira ki konei ināianei. E hia ngā ira kei te toe ki tēnei o ngā anga?
Nō reira, e hia katoa ngā ira?
Hoatu he rapanga tāpiritanga hei whakaoti mā ngā tamariki. Ko tā rātou he whakamahi i ngā anga tekau whai-ira. Kei te whārangi mahi ‘He Rapanga Pakitau 2’ (PDF, 66KB)ētahi.
Ko tēnei tētahi o ngā hīkoitanga matua e whanake ai ngā rautaki a ngā tamariki, mai i te rautaki whakamahi taputapu, ki te rautaki ā-hinengaro.
- I konei, ka noho te kaiako ki mua i ngā tamariki. Kei te kaiako anake ngā anga tekau, ko ia anake e kite ana i ngā ira kei runga (kaua e whakaatu ki ngā tamariki). Kia pēnei ngā kōrero a te kaiako:
E 8 ngā ira kei tēnei o ngā anga. Āta whakaarohia tēnei anga i ō koutou hinengaro. E hia ngā ira i te rārangi o runga? E hia ngā ira i te rārangi o raro? E hia ngā wāhi e wātea ana?
E tāpiri ana ahau i te 8 me te 6. E rua ngā anga – tētahi mō te 8, tētahi mō te 6. Whakaahuangia ēnei anga i ō koutou hinengaro. Pēhea te nuku o ngā ira hei whakaoti i tēnei tāpiritanga? Whakamāramahia mai.
E hia ngā ira me nuku hei hanga i te tekau?
E hia ngā ira kei te toe?
E hia katoa ngā ira?
- Ko tā ngā tamariki ināianei, he whakaahua i ngā anga tekau i roto i ō rātou hinengaro hei whakaoti i ngā rapanga tāpiri. Kāore rātou e whakamahi taputapu. Kei te whārangi mahi ‘He Rapanga Pakitau 3’ (PDF, 66KB) ētahi. Me waiho hoki mā ngā tamariki e tuhi ētahi rapanga.
- Ināianei ka whakamahia ngā anga tekau hei whakaoti i ngā rapanga tangohanga. Ka tīmata ki ngā anga tekau wātea me ngā porotiti. Kōrerohia tētahi rapanga pēnei i tēnei:
Tekau mā whitu ngā ika i mau i a Pāpā, e 8 ka hoatu ki ngā whanaunga. E hia ka toe mai?
Koia nei he anga tekau hei whakaatu i ngā ika 17.
Me pēhea e tango ai i te 8? Kaua e tatau.
Mā te kaiako e whakatauira te tangohanga. Arā, ka tango i te 7 i te tuatahi, ka 10. Tangohia tētahi anō, ka 9. Me pēnei pea ētahi o ngā kōrero:
E hia ngā porotiti kei tēnei o ngā anga.
Āe, e 7. Tangohia ērā.
E hia anō hei tango atu?
Tangohia te kotahi i tēnei o ngā anga.
E hia e toe mai ana?
- Ka whakamahi ngā tamariki i ngā anga tekau me ngā porotiti hei whakaoti i ngā rapanga tangohanga. Kei te whārangi mahi ‘He Rapanga Pakitau 4’ (PDF, 68KB) ētahi.
He mea nui, kia whai wāhi ngā tamariki ki te whakamārama i te rautaki e whakamahi ana rātou. Me mahi takirua pea ngā tamariki – mā tētahi e hoatu te rapanga pakitau, mā tētahi e whakatauira, ka whakamārama ai i te huarahi whakaoti.
- I konei, ka hurihia ngā rapanga tangohanga hei tāpiritanga – koia he rautaki anō hei ako mā ngā tamariki.
E mahi ana a Waiora i te tangohanga nei, te 15 – 9. Ka pātai ia ki a ia anō, “E 9, tāpirihia te aha, ka 15?”
Me whakatauira ki ngā anga tekau.
Tīmata ki te 9.
Tāpirihia te 1, ka 10.
E hia anō hei tāpiritanga atu kia eke atu ki te 15?
Āe, e 5. E hia katoa ngā ira kua tāpirihia atu?
Āe, 1 ki konei, e 5 ki konei. E 6 katoa.
- Mā ngā tamariki e tuhi ētahi rapanga tāpiritanga, rapanga tangohanga hei hoatu ki ō rātou hoa. Me whakamahi te rautaki ā-hinengaro ‘Hangaia he tekau’ hei whakaoti i ngā rapanga. Me whai wāhi anō ngā tamariki ki te whakamārama i ā rātou mahi ā-hinengaro ki tētahi atu (pērā i tētahi hoa, te kaiako, ō rātou mātua rānei).
Hei Whakarāpopoto
Whakamahia tēnei rautaki ā-hinengaro (‘Hangaia he tekau’) hei whakaoti i ngā rapanga e whai wāhi mai ana ngā tau pēnei i ēnei:
Tāpiritanga: 25 + 7, 37 + 8, 76 + 9, 48 + 5
Tangohanga: 24 – 7, 36 – 8, 62 – 5, 85 - 9